پیش از ظهور سیستم های ERP مدرن، فرایندهای تولیدکنندگان کوچک و متوسط به‌واسطه مجموعه‌ای از ماشین‌آلات و پلتفرم‌های نرم‌افزاری انجام می‌شد.
فناوری کامپیوتر وجود داشت، اما اغلب بخش‌های مدیریتی برای حوزه تحت نظارت خود از آن استفاده می‌کردند. در نتیجه، داده‌ها یکپارچگی نداشتند و عناصر این سیستم‌ها نمی‌توانستند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. برای این منظور، لازم است تا هرگونه تبادل اطلاعات میان بخش تولید و مالی و همچنین خرید با انبار تفسیر شده و به زبان بخش دریافت‌کننده تجزیه و تحلیل شود. با وجود اینکه فناوری در مقایسه با دهه‌های پیشین رشد چشمگیری داشته، اما هنوز با ایده‌آل‌ها فاصله زیادی دارد.
موثرترین راه تکامل مستمر با استفاده از داده‌ها و فناوری، ظهور سیستم های ERP بود. سیستم برنامه‌ریزی منابع سازمان (ERP) با هدف هماهنگ کردن جریان داده‌ها و ایجاد یکپارچگی میان بخش‌های مختلف سازمان در کلیه حوزه‌های عملیاتی به وجود آمده و توسعه یافت. این سیستم‌ها موجب یکپارچه‌سازی داده و ایجاد یک پایگاه داده مشترک برای استفاده کلیه زیرسیستم‌های لازم جهت تصمیم‌گیری در همه زمینه‌ها، شدند.
با تکامل و ارتقاء سیستم های ERP ، در حال حاضر این سیستم‌ها به بخش جدایی‌ناپذیر تولید تبدیل شده‌اند و این امر موجب افزایش بیشتر در بهرهوری تولید و نیز کل عملیات کسب‌وکار شده است. این سیستم‌ها به‌عنوان داده‌های اصلی و سیستم‌های تحلیلی برای کل سازمان محسوب می‌شوند. اما همان‌گونه که روزگاری ERP فناوری جدیدی بود، ورود انقلاب صنعتی چهارم (Industry 4.0) به تولید نیز موجب ایجاد تغییرات اساسی شد.
انقلاب صنعتی چهارم (Industry 4.0)
Industry 4.0 انقلاب صنعتی چهارم نیز نامیده می‌شود. در این جنبش، دستگاه‌های متصل به IoT (اینترنت اشیا) اغلب همراه با نرم‌افزار تجزیه و تحلیل فروخته شده و به خدمت گرفته می‌شوند که از هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشینی بهره می‌برند که با تجهیزات تولیدی تکمیل شده و یا به تجهیزات جدیدی تبدیل می‌شوند. با حرکت شرکت‌ها برای دریافت و تحلیل داده‌های بیشتر، این حرکت به سمت کارخانه هوشمند و یکپارچه بر کل عملیات تولید تاثیرگذار خواهد بود.
تولید:
استفاده از فناوری اینترنت اشیا این امکان را فراهم می‌آورد که همه تجهیزات کارخانه تحت نظارت یک پایگاه داده پویا به یکدیگر متصل شوند. تصمیم‌گیری برای اغلب فرایندها می‌تواند خودکارسازی شده و تجزیه و تحلیل‌ها بسیار سریع‌تر از نیروی انسانی انجام شوند. این موارد شامل عملکرد ماشین‌آلات، برنامه‌ریزی، کارکنان و کار در جریان می‌شود.
نگهداری:
از جمله دستاوردهای اینترنت اشیا و Industry 4.0، ایجاد برنامه‌های نگهداری پیش‌بینانه است. نگهداری پیش‌بینانه از مرزهای نگهداری بازدارنده فراتر می‌رود و نه تنها مشکلات را می‌یابد، بلکه با برنامه‌ریزی برای رفع عیب و تعمیر، مدیریت قطعات یدکی ورودی و پیشنهاد برای تعمیر، از بروز نقص فنی بزرگ‌تر و ضربه به پروسه تولید جلوگیری می‌کند. برخی تعمیرات حتی بدون دخالت اپراتور یا تکنسین، به‌صورت خودکار انجام می‌شوند. شرکت‌هایی که با استقرار اینترنت اشیا، از نگهداری پیش‌بینانه استفاده کرده‌اند، شاهد ۲۰درصد کاهش هزینه نگهداری و مدت زمان توقف کارخانه به دلیل تعمیرات بوده‌اند.
زنجیره تامین:
اینترنت اشیا با مدیریت حمل مواد خام، سفارش خودکار نگهداری قطعات یا مدیریت دقیق‌تر موجودی، تحلیل‌هایی را در اختیار زنجیره تامین قرار می‌دهد. شرکت‌هایی که اینترنت اشیا را به‌خدمت گرفته‌اند، می‌توانند با استفاده از داده‌های مشابه جمع‌آوری‌شده از تجهیزات تولیدی، نوعی “digital JIT” را به کار ببرند تا ردیابی، مسیر و مواد مصرفی دقیق‌تر، کارآمدتر و مقرون‌به‌صرفه‌تری داشته باشند.
انقلاب صنعتی چهارم برای صنعت تولید نتایج عظیمی درپی داشته است. پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۲۰، بیش از ۳۰ میلیارد دستگاه در جهان به اینترنت متصل باشند و تقریبا ۷۰ درصد از آنها درون برنامه‌های کاربردی کسب‌وکارها مورد استفاده قرار گیرند.
ERP و IoT – دوست یا دشمن؟!
با نگاهی سطحی به مساله می‌توان چنین تصور کرد که Industry 4.0 جایگزین سیستم های ERP خواهد شد، زیرا طبق عرف همواره فناوری‌های قدیمی جای خود را به فناوری‌های جدید می‌دهند. اما نگاهی دقیق‌تر نشان خواهد داد که نقاط مشترکی حاکی از پتانسیل همکاری قوی میان این دو هستند. در حقیقت، به نظر می‌رسد انقلاب صنعتی چهارم با ارث‌بری از قابلیت‌های سیستم های ERP و با توجه به اینکه در حال حاضر اغلب سیستم های ERP در حال اتصال به دستگاه‌ها از طریق اینترنت اشیا می‌باشند، به افزایش تعداد دستگاه‌های متصل در بین شرکت‌های تولیدی خواهد پرداخت.
دلایل متعددی وجود دارد که حاکی از امکان همکاری این دو در برابر تقابل آنها با یکدیگر است:
استفاده از داده‌ها: یکی از مسایل موجود بر سر راه پذیرش اینترنت اشیا این است که در تولید سنتی، داده‌ها غالبا بین حوزه‌های عملیاتی انبار شده‌اند. استفاده از پلتفرم‌ها و معیارهای غیرمتصل بین واحدهای مختلف، حجم داده‌های گردآوری‌شده و تاثیرگذاری آنها را کاهش می‌دهد. با این وجود، شرکت‌هایی که از سیستم های ERP استفاده می‌کنند، داده‌های خود را درون یک پایگاه داده واحد یکپارچه‌سازی کرده‌اند تا بتوانند کل عملیات درون سازمان خود را مدیریت کنند. این یک رقابت طبیعی برای قابلیت‌های IoT است و داشتن زمینه استفاده از سیستم های ERP ، موجب کاهش زمان پیاده‌سازی، آموزش و تنظیمات فرایند می‌شود.
تفسیر داده‌ها:
با توجه به ماژولار و انعطاف‌پذیر بودن بیشتر ERPها، این سیستم‌ها می‌توانند به‌عنوان زیرساخت داده‌های دستگاه‌های متصل به اینترنت اشیا عمل کنند و خود دستگاه‌های متصل نیز می‌توانند در جهت هماهنگی با این سیستم‌های ماژولار، برنامه‌ریزی شوند. این مساله به‌ویژه برای سیستم های ERP ابری مصداق دارد که عملکردشان برای تولید یک محصول ویژه در شرایط واقعی، توسط کاربر قابل سفارشی‌سازی است. بدین ترتیب، سیستم ERP نیروی عملکردی Industry ۴٫۰ را افزایش می‌دهد. سیستم های ERP مدرن می‌توانند به تسهیل تفسیر این حجم گسترده داده‌ها به‌واسطه توانایی ذاتی خود برای سفارشی‌سازی، کمک کنند. فایده اصلی این کار آن است که اتصال دو سیستم، امکان تمرکز در تصمیم‌گیری را فراهم می‌آورد. به دلیل اینکه انسان قادر به تحلیل داده‌ها به سرعت هوش مصنوعی و تجزیه و تحلیل عمیق نیست، به طبع نمی‌تواند به قدری سریع تصمیم‌گیری کند که بتواند موجب بهینه‌سازی سیستم و افزایش بهرهوری شود.
امنیت:
یکی از دغدغه‌های اصلی و تاثیرگذار بر سرعت پذیرش Industry 4.0 و فناوری اینترنت اشیا، مسایل امنیتی است که این فناوری را دربر گرفته‌اند. بسیاری از ارائه‌دهندگان فناوری اینترنت اشیا، سیستم‌های امنیتی بومی ندارند و شرکت‌هایی که آنها را می‌پذیرند، باید تامین‌کننده امنیت باشند تا بدبن ترتیب بتوانند، امن بودن دستگاه‌های متصل را تضمین کنند. البته اغلب شرکت‌های تولیدی که در حال حاضر از سیستم های ERP استفاده می‌کنند، سیستم امنیتی دارند که گردش اطلاعات را در بخش‌های مربوطه در درون خود سیستم ERP مدیریت می‌کنند. این شرکت‌ها به دلیل داشتن عملیات مالی، طراحی محصول، فرایندهای سرمایه انسانی و CRM یکپارچه که در آنها محرمانگی و امنیت از اهمیت بالایی برخوردار است، توانسته‌اند اغلب داده‌های خود را در حوزه‌های عملیاتی کلیدی ایمن‌سازی کنند. ممکن است این سیستم‌ها نیاز به ارتقاء یا بهبود داشته باشند، اما به دلیل برخورداری سازمان از یک پایگاه داده واحد و ترسیم جریان کار و نحوه ارتباط واحدهای سازمان با یکدیگر، بین آنچه برای افزایش امنیت و زمان بهبود سیستم لازم است، ارتباط نزدیکی برقرار می‌شود. با توجه به آنلاین شدن سیستم های ERP جدید و ارتقاء سیستم‌های قدیمی، امنیت می‌تواند درون سیستم ERP ایجاد شود تا اتصال IoT را با دستگاه‌هایی که قبلا انجام نشده و یا به‌عنوان ابزار بازاریابی در اختیار توسعه‌دهندگان ERP قرار گرفته، برقرار و تسهیل کند.
بایدها
طی چند سال گذشته، شاهد افزایش تعداد سیستم‌های ERP مناسب برای تولیدکنندگان بوده‌ایم. بسیاری از ارائه‌دهندگان این راهکارهای جدید طیفی از خدمات و نرم‌افزارها مانند سیستم ابری و مدیریت داده، سفارشی‌سازی، بروزرسانی مداوم و … را ارائه کرده‌اند. استقرار این سیستم‌ها چابکی بیشتری را به ارمغان می‌آورد و برای تولیدکنندگان کوچک تا متوسطی مناسب است که ممکن است منابع لازم برای تهیه سیستم از ارائه‌دهندگان بزرگ‌تر و پرهزینه‌تر را در اختیار نداشته باشند.
شرکت‌های تولیدی که درپی بهره بردن از رقابت طبیعی میان ERP و Industry 4.0 هستند، انتخاب سیستم های ERP با «بایدهایی» همراه است:
- این سیستم باید قابلیت یکپارچگی کامل با دستگاه‌های متصل را داشته باشد و بتواند بین همه تجهیزات متصل و اپراتورهای این دستگاه‌ها ارتباط کامل برقرار کند.
- باید ماژولار و انعطاف‌پذیر بوده و مراحل چندگانه استقرار را مدیریت کند.
- باید بر پایه داده‌های هوشمند استوار بوده و امکان مدیریت لحظه‌ای داده‌های مرکزی را فراهم کند.
- باید امکان دسترسی به داده‌ها را از طریق تلفن همراه، تبلت و سایر دستگاه‌ها فراهم کند.
- باید در پردازش اطلاعات سریع عمل کند و این سرعت را در مقیاس‌های مختلف، حفظ کند.
افزایش تعداد سیستم‌های ERP چابک‌تر، Industry 4.0 فرصتی را برای پیشرفت سریع‌تر به‌وجود می‌آورد. سیستم‌های ERP با اجرای فرایندهای کسب‌وکار در یک پایگاه داده واحد، موجب افزایش بهرهوری می‌شوند. همچنین، موجب بهبود گزارش‌گیری و افزایش چابکی سازمان در همه فرایندها می‌شوند. از دیگر مزایای این سیستم‌ها می‌توان به تصمیم‌گیری سریع‌تر با درک بهتر اطلاعاتی که در اخیارشان قرار می‌گیرد، اشاره کرد؛ ضمن اینکه درک مسایل مربوط به IT را برای مدیران آسان‌تر می‌کنند.
انقلاب صنعتی چهارم با صنعت ERP سازگاری طبیعی دارد، زیرا از یک طرف از مزایای این عناصر در زیرساخت‌های سازمان در جهت کاهش زمان استقرار، آموزش و مصرف داده‌های معیار بین واحدها در جهت کاهش زمان برنامه‌ریزی اولیه مورد نیاز بهره می‌برد و از طرف دیگر، با تقویت قابلیت‌های عملکرد متقابل موجود در سیستم های ERP ، درجات بالاتری از خودکارسازی، تصمیم‌گیری مستقل و یادگیری ماشینی مستقیم و متمرکز را برای تقویت قابلیت‌های هسته سیستم‌های ERP و در نتیجه کارایی موثرتر آنها را به ارمغان می‌آورد. اگر قرار است « Industry 4.0» اطلاعاتی بعدی باشد، سیستم های ERP پیشگامانی خواهند بود که با هموار کردن مسیر، زیرساخت‌های لازم برای ساخت این شاهراه را فراهم می‌آورند.
