موسسه‌های Oil & Gas IQ و Open text در یک برنامه پژوهشی مشترک با 200 متخصص صنعت نفت و گاز از شرکت‌های معتبر دنیا مصاحبه کرده‌اند، در این مطالعه موضوعاتی چون اولویت استفاده از ابزارهای دیجیتالی در شرکت‌های نفت و گاز، هدف شرکت‌های نفت و گاز در پروژه‌های تحول دیجیتال، وضعیت شرکت‌های نفت و گاز در اتخاذ برنامه‌های دیجیتال، و تغییرات مثبت تحول دیجیتال در صنعت نفت و گاز مورد بررسی قرار گرفته است و نتایج مندرج در جدول‌های این مقاله براساس همین مطالعه است.
جدول 1: اولویت استفاده از ابزارهای دیجیتالی در شرکت‌های نفت و گاز
| تحلیل‌های پیشگویانه | اتوماسیون هوشمند | ابزارهای هوشمند | هوش مصنوعی | یادگیری ماشین | اینترنت اشیا | محاسبات ابری | تحلیل‌های شناختی | سایر ابزارها |
| 24% | 12% | 10% | 9% | 9% | 9% | 8% | 5% | 14% |
انگیزه‌های اصلی برای تحول دیجیتال در حوزه نفت و گاز
مدرن‌سازی کسب‌وکار هدف اغلب شرکت‌های نفت و گاز در پروژه‌های تحول دیجیتال است و موضوع «پیش‌بینی» همچنان محور اصلی تمام تحولات است، اما رویکرد بهره‌گیری از نتایج آن تغییر کرده است.
تحلیل‌های شناختی، الگوریتم‌های هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و بسیاری از ابزارهای معمول در دیجیتالی شدن، به ملزومات اولیه در طراحی فرایندهای اکتشاف و استخراج هوشمند تبدیل شده‌اند و هدف اصلی بسوی افزایش بهره‌وری و امنیت عملیات از طریق خودکارسازی فرایندها گرایش پیدا کرده است. کاهش هزینه‌ها و موفقیت در رقابت‌های تنگاتنگ صنعت، انگیزه‌های دیگری هستند که دیجیتالی شدن را شدت می‌بخشند.
جدول 2: انگیزه شرکت‌های نفت و گاز در پروژه‌های تحول دیجیتال
| مدرن‌سازی کسب‌وکار | کاهش هزینه‌ها | ایجاد مزیت‌های رقابتی | ساده‌سازی فرایندها | صرفه‌جویی در زمان | امنیت نیروی انسانی | کاهش ریسک‌های سرمایه‌گذاری | جذب نیرو | اهداف دیگر |
| 24% | 20% | 20% | 17% | 6% | 4% | 3% | 3% | 3% |
کارشناسان باور دارند که فناوری‌های نوپدید تا ده سال آینده، صنعت نفت و گاز و بویژه حوزه اکتشاف را بگونه‌ای همه جانبه دگرگون می‌کنند اما هیچ ابزار دیجیتالی به‌تنهایی مسئول این تحول بنیادین نیست، زیرا برای ارتقای کیفیت پیش‌بینی‌ها و عملیاتی کردن نتایج، به تمام ابزارهای فناوری و اجزای سازمان نیاز هست.
موقعیت شرکت‌ها در اجرای برنامه‌های تحول
با روند‌های کنونی، تحول دیجیتال شرط پایداری شرکت‌ها بشمار می‌آید اما هرچقدر پروژه تحول دیجیتال دیرترآغاز بشود بهبود در هزینه‌ها، کاهش ریسک‌ها و یافتن فرصت‌های حرفه‌ای جدید به تعویق می‌افتد. در بین شرکت‌های فعال دنیا در صنعت نفت و گاز، درصد بسیار بالایی، یعنی در حدود 33 درصد، در نقطه برنامه‌ریزی و 30 درصد در مراحل ابتدایی اجرای تصمیم‌های دیجیتال هستند. از این میان، 13 درصد به مرحله بهره‌برداری از سیاست‌های تحول دیجیتال رسیده‌اند. بنابراین، شرکت‌های ایرانی اگر همین امروز هم شروع به برنامه‌ریزی، سرمایه‌گذاری و دریافت مشاوره‌های دیجیتال کنند، می‌توانند به‌سرعت وارد مرحله رقابتی و فاز بهره‌برداری بشوند.
جدول 3: موقعیت شرکت‌های نفت و گاز در پیاده‌سازی برنامه تحول دیجیتال
| بدون هیچ نقشه‌ای | علاقه‌مند به استفاده از ابزارهای دیجیتال | چهارچوب مشخص، اما آغاز نکرده‌اند | در مراحل ابتدایی از برنامه‌ریزی | بررسی مشاوران دیجیتال | مرحله پیش از اجرایی شدن | مراحل اولیه در حال اجرا هستند | به مرحله بهره‌برداری رسیده‌اند |
| 2% | 5% | 13% | 33% | 3% | 1% | 30% | 13% |
مزیت‌های در دسترس حاصل از هوشمندسازی
مهم‌ترین بهره‌های قابل پیش‌بینی در هوشمندسازی و تحول دیجیتال، یکپارچه‌سازی دارایی‌ها و مدیریت نگهداری از آنهاست. توسعه سایت‌های اکتشاف و افزایش بهره‌وری در حفاری در رده‌های بعدی قرار دارند.
فناورهایی مانند هوش مصنوعی، تحلیل‌های پیشگویانه و همزادهای دیجیتالی، جایگاه ویژه‌ای در فرایند دستیابی به این مزیت‌ها دارند. با استفاده از مدل‌های سه‌بعدی، کلان‌داده‌ها و واقعیت کلی عملیات اجرایی در سایت عملیاتی به مدلی تبدیل می‌شوند که سناریوسازی برای آینده توسعه آن را ممکن می‌سازند. هوش مصنوعی می‌تواند اتوماسیون هوشمند را هدایت کند و با افزایش سرعت استخراج و کاهش خطاها، برای شرکت نفتی مزیت رقابتی ایجاد کند.
جدول 4: تحول دیجیتال چه تغییرات مثبتی در شرکت‌های نفت و گاز ایجاد می‌کند
| یکپارچگی در دارایی‌ها و نگهداری از آنها | توسعه سایت‌های نفت و گاز | حفاری | تصفیه حجم‌های استخراجی | وضعیت خطوط لوله انتقال نفت و گاز | فراوری گاز | حمل‌ونقل | بازاریابی | انبارداری | تولید برق |
| 58% | 40% | 27% | 19% | 13% | 11% | 9% | 8% | 6% | 6% |
چالش‌های پیش روی تحول دیجیتال در حوزه نفت و گاز
فرهنگ سازمانی کلیدی‌ترین نقش را در موفقیت سفر دیجیتال دارد. مولفه مهم دیگر، سازگاری ابزارهای دیجیتالی با زیرساخت‌های کنونی شرکت‌هاست. به زبان دیگر، چالش‌های اصلی در تحول دیجیتال حوزه نفت و گاز، انسان‌محور یا ابزارمحور هستند.
پیش از همه، مدیران هستند که باید نیازها را دریابند و افق‌های پیشرفت را تصور کنند. در گام بعدی، نیروی انسانی باید با جریان تحول همراه شود؛ و سرانجام، باید یکپارچگی انسانی و زیرساخت‌ها برای دستیابی به تحول دیجیتال در عملیات اکتشاف و انتقال با موفقیت اجرا شود.
صنایع نفت و گاز به شکل چالش‌برانگیزی سنتی هستند این صنعت همزمان با سودهای کلان، هزینه‌های کلان هم دارد. از نگاه مدیران، آنچه تاکنون نتیجه داده، هزینه سرمایه‌گذاری را توجیه می‌کند، و هر تحولی که بهره‌وری مالی آن قابل‌لمس نیست، مردود است. بنابراین، تغییر ذهنیت مدیرانی که بیش از چند دهه در این صنعت و با این ذهنیت فعالیت داشته‌اند، به‌خودی‌خود چالشی بنیادی است.
جدول 5: نقش چالش‌های مختلف در اجرای برنامه‌های تحول دیجیتال در شرکت‌های نفت و گاز فعال
| فرهنگ سازمانی | سازگاری با زیرساخت‌های موجود | همسو کردن مدیران ارشد با تفکرات دیجیتال | ارتباط دادن ابتکارهای دیجیتال با ROI | کسب حداکثر ارزش از سرمایه‌گذاری | عدم آگاهی از بخش‌هایی که بیشترین تمرکز را می‌طلبند | سرعت تغییر در فناوری | مزیت‌های رقابتی | جذب نیروی انسانی موردنیاز |
| 35% | 27% | 20% | 18% | 17% | 17% | 16% | 15% | 12% |
فناوری ابر، یکپارچه‌سازی داده‌ها، سیستم‌ها و پلتفرم‌ها
تقریبا تمام شرکت‌هایی که در خط مقدم دیجیتالی کردن فرایندها در حوزه نفت و گاز قرار دارند، از تسهیلات حاصل از فناوری ابری استفاده می‌کنند. پس از افت درآمدی ویرانگر در سال‌های 93-1392، شرکت‌های نفت و گاز به سمت بهره‌برداری از سایت‌های کوچک‌تر و چابک‌سازی عملیات خود رفته‌اند. با وجود این، صنایع نفت و گاز به داده‌های اکتشافی و عملیاتی بسیار وابسته هستند و محافظت از آنها چالشی همیشگی است. چابک‌سازی فعالیت‌ها و پروژه‌های شرکت‌ها، مساوی با افزایش ریسک اطلاعات و داده‌های آنهاست.
در سال‌های اخیر، فناوری ابری به رویکردی ایمن و موثر در حفاظت از اطلاعات شرکت‌های نفت و گاز و دسترسی آنها به نرم‌افزارهای روز این صنعت بدل شده است. بویژه، کاهش هزینه نگهداری و دسترسی همیشگی و از هر زمان و هر مکان به داده‌ها تسریع قابل‌توجهی در اجرای برنامه‌های تحول دیجیتال در حوزه نفت و گاز ایجاد کرده است.
یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها، در مراحل اولیه تحول دیجیتال، یکپارچه‌سازی زیرساخت‌های کنونی شرکت با ابزارهای دیجیتال است. شرکت‌ها به پلتفرم‌هایی نیاز دارند که حجم بالایی از داده‌های اکتشاف و عملیات را در قالبی قابل‌فهم به اعضای شرکت ارائه دهند. مرحله بعدی یکپارچه‌سازی، ادغام سیستم‌های مدیریتی و کنترل شرکت با ابزارهای میدانی و تحلیل داده‌های حاصل از آنهاست.
برای مثال از ابزار دیجیتالی مانند پهپاد برای رصد سایت‌های استخراج استفاده می‌شود. داده‌های حاصل از این رصدها، برای تحلیل برنامه‌های توسعه سایت، تعمیر و نگهداری از اموال شرکت و حفاظت از محدوده عملیاتی استفاده می‌شود. همچنین، پلتفرم‌های مدیریت خطوط لوله انتقال نفت و گاز را می‌توان به پهپادها و سیستم‌های تحلیل اطلاعات آنها مجهز کرد تا هرگونه اختلالی به‌سرعت شناسایی و امکان بهبود پیشنهاد شود.
آینده صنعت نفت و گاز به فناوری‌های دیجیتالی وابسته است. در این میان شرکت‌هایی موفق خواهند بود که با چابک‌سازی عملیات، به‌موقع برای ادغام فناوری با دانش و تجربه عملیاتی گذشته و جذب نیروی انسانی ماهر اقدام کنند.
منابع: opentext.com ،acuvate.com و bakerhughes.com
این مقاله در دوم اسفند 1402 در پایگاه خبری شانا منتشر شده است.
