امنیت سایبری ونقش حیاتی آن در تداوم و موفقیت کسب‌وکارها

امنیت سایبری نه تنها یک ابزار دفاعی، بلکه یک عامل استراتژیک برای رشد و تداوم کسب‌وکار در دنیای دیجیتال امروز بشمار می‌رود. در این نوشتار، هدف این است که کسب‌وکارها بتوانند در مواجهه با تهدیدات سایبری و بحران‌های ناشی از حملات، بی‌وقفه یا در شرایط کاهش شدید فعالیت‌های خود به عملکرد خود ادامه دهند.

 

برنامه‌های بازیابی از بحران

یکی از ارکان اصلی تداوم کسب‌وکار در برابر حملات سایبری، داشتن یک برنامه بازیابی از بحران (Disaster Recovery Plans) است. این برنامه شامل مجموعه‌ای از فرایندها و اقدامات است که باید در صورت وقوع حادثه‌ای مانند حملات سایبری یا خرابی سیستم‌ها، کسب‌وکار بسرعت به حالت عادی بازگردد. این برنامه‌ها بطور معمول مراحل شناسایی و ارزیابی آسیب‌ها، بازیابی داده‌ها، بازسازی سیستم‌ها و اطلاع‌رسانی به ذی‌نفعان (مشتریان، سهامداران و…) را دربرمی‌گیرند.

نمونه راهکارها:

• پشتیبان‌گیری پیوسته از داده‌ها و ذخیره‌سازی آنها در مکان‌های امن.
• وجود سیستم‌های Failover که در صورت خرابی یکی از سیستم‌ها، بطور خودکار سیستم جایگزین فعال شود.
• آزمایش و تمرین‌های منظم برای اطمینان از کارایی و صحت برنامه بازیابی.

 

پایدارسازی زیرساخت‌ها در امنیت سایبری

زیرساخت‌های فناوری اطلاعات (IT) باید مقاوم و مستحکم باشند تا در برابر حملات سایبری دوام بیاورند. حملات مانند رندر کردن سیستم‌های غیرقابل دسترس (DoS/DDoS) می‌توانند باعث وقفه‌های طولانی در خدمات شوند. با بکارگیری روش‌های مختلف امنیتی مانند ایمن‌سازی شبکه‌ها، استفاده از فایروال‌ها، مانیتورینگ پیوسته و سیستم‌های شناسایی تهدیدات، می‌توانیم از اختلالات پیشگیری کنیم و در صورت بروز مشکل، خیلی زود آن را شناسایی و برطرف کنیم.

نمونه راهکارها:

• استفاده از پلتفرم‌های ابری مقاوم که از نظر زیرساخت در برابر تهدیدات مقاوم هستند
• تقسیم بار در شبکه‌ها برای جلوگیری از ایجاد نقطه ضعف

 

ایجاد نسخه‌های پشتیبان و ذخیره‌سازی ایمن

یکی از روش‌های بسیار مهم برای تداوم کسب‌وکار، داشتن نسخه‌های پشتیبان منظم و ذخیره‌سازی ایمن داده‌هاست. در صورت حملات سایبری مانند رندر کردن داده‌ها قابل دسترس نباشد مانند حملات رایج باج‌افزار، می‌توان با استفاده از نسخه‌های پشتیبان داده‌ها را بازیابی کرد.

نکات ضروری:

• ذخیره‌سازی پشتیبان‌ها در مکان‌های مختلف (داخل سازمان و همچنین خارج از آن) برای جلوگیری از آسیب‌پذیری در برابر حوادث فیزیکی.
• استفاده از سیستم‌های پشتیبان‌گیری خودکار که بطور منظم داده‌ها را بک‌آپ می‌گیرند.

 

آموزش و آگاهی کارکنان

بسیاری از حملات سایبری از طریق خطای انسانی رخ می‌دهند، مانند کلیک کردن روی لینک‌های مخرب یا افتادن در دام فیشینگ. بنابراین، به کارکنان باید آموزش داده شود که چگونه تهدیدات سایبری را شناسایی کنند و چه اقداماتی باید انجام دهند.

اقدامات ممکن:

• برگزاری دوره‌های آموزشی و آزمایش‌های شبیه‌سازی حملات
• ایجاد سیاست‌ها و دستورالعمل‌های امنیتی برای مدیریت ایمیل‌ها و استفاده از اینترنت

 

هماهنگی با ذی‌نفعان و اطلاع‌رسانی به مشتریان

در شرایط بحرانی، اطلاعات دقیق و به موقع برای حفظ اعتماد مشتریان و ذینفعان ضروری است. در صورتی که حمله‌ای رخ دهد، سازمان باید به سرعت با مشتریان و دیگر ذینفعان ارتباط برقرار کند و اطلاعات لازم را ارائه دهد. این کار به حفظ اعتماد و آرامش مشتریان کمک می‌کند و به کسب‌وکار این امکان را می‌دهد که به سرعت بحران را مدیریت کرده و ادامه فعالیت‌ها را ممکن سازد.

اقدامات ارتباطی:

• اطلاع‌رسانی شفاف در مورد وضعیت حادثه.
• ارائه اطلاعات به‌روزرسانی شده به مشتریان و ارائه راهکارهای احتمالی در صورت نیاز.

در نتیجه، یک استراتژی جامع امنیت سایبری نه تنها به حفاظت از داده‌ها و زیرساخت‌ها کمک می‌کند، بلکه ایمنی و تداوم کسب‌وکار در برابر بحران‌ها و حملات سایبری را تضمین می‌کند. این استراتژی باید بطور پیوسته بروزرسانی بشود و همه بخش‌ها و ذی‌نفعان سازمان را در بر بگیرد.

بنابراین امنیت سایبری برای تداوم کسب‌وکار شامل تمامی تدابیر و برنامه‌ریزی‌هایی است که سازمان‌ها برای حفظ عملکرد خود در شرایط بحرانی بویژه در مواجهه با حملات سایبری اتخاذ کنند. در این بخش به بررسی جزئیات بیشتر این تدابیر می‌پردازیم:

1. برنامه‌های بازیابی از بحران

این برنامه‌ها به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا در صورت وقوع یک بحران سایبری (مثل حملات باج‌افزار یا نفوذ به شبکه)، بتوانند سریعاً به حالت عادی بازگردند. برنامه بازیابی شامل مراحل شناسایی آسیب، بازیابی داده‌ها و بازسازی زیرساخت‌هاست. این فرایند باید به‌طور منظم آزمایش شود تا مطمئن شویم که در زمان وقوع حمله، سازمان قادر به بازگرداندن خدمات خود خواهد بود.

اقدامات خاص:

• ذخیره‌سازی داده‌ها در فضای ابری یا مکان‌های جداگانه.
• تعریف دقیق نقش‌ها و مسئولیت‌ها در زمان بحران، از جمله شناسایی تیم‌های مسئول بازیابی

2. پشتیبانی از زیرساخت‌ها با امنیت سایبری

برای جلوگیری از اختلالات در زیرساخت‌های فناوری اطلاعات، باید سیستم‌های امنیتی مستحکم و مقاوم به حملات سایبری وجود داشته باشد. به‌ویژه در مواجهه با حملات DDoS که می‌تواند باعث از دست رفتن دسترسی به سایت‌ها یا سرویس‌ها شود، استفاده از موازنه بار (Load Balancing) و سیستم‌های توزیع‌شده می‌تواند به پایداری خدمات کمک کند.

اقدامات کلیدی:

• طراحی سیستم‌های پشتیبانی از بار ترافیک بالا که در زمان بحران می‌توانند فشار را به شکل موثری توزیع کنند.
• استفاده از فایروال‌ها و سیستم‌های شناسایی نفوذ (IDS) برای محافظت از زیرساخت‌ها.

3. ایجاد نسخه‌های پشتیبان و ذخیره‌سازی ایمن

در صورت وقوع حملات سایبری مثل باج‌افزار که ممکن است داده‌ها را رمزگذاری یا نابود کند، نسخه‌های پشتیبان به عنوان یک راهکار کلیدی برای بازیابی اطلاعات عمل می‌کنند. این نسخه‌ها باید به‌طور منظم و در مکان‌های مختلف ذخیره شوند تا در صورت نیاز قابل بازیابی باشند.

روش‌های موثر:

• استفاده از روش‌های پشتیبان‌گیری آنلاین و آفلاین برای جلوگیری از آسیب به نسخه‌های پشتیبان در صورت حملات.
• رمزگذاری داده‌های پشتیبان برای جلوگیری از دسترسی غیرمجاز.

 

پیشگیری و شناسایی دو رکن بنیادی راهبرد امنیت سایبری

«پیشگیری از تهدیدها» و «شناسایی سریع حملات سایبری» دو رکن حیاتی در استراتژی امنیت سایبری هر سازمان هستند. این دو مفهوم به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا از وقوع حملات جلوگیری کرده و در صورت بروز حمله، آن را به‌سرعت شناسایی و واکنش مناسب نشان دهند. در ادامه، توضیحاتی مفصل و کامل در مورد هر یک از این دو بخش ارائه می‌دهم.

پیشگیری از تهدیدها در امنیت سایبری

پیشگیری از تهدیدهای سایبری شامل مجموعه‌ای از تدابیر و استراتژی‌هایی است که هدف آنها کاهش احتمال وقوع حملات به سیستم‌ها و داده‌های سازمان است. این اقدامات می‌توانند بطور قابل توجهی از وقوع حملات و آسیب‌های بالقوه جلوگیری کنند. اقدامات پیشگیرانه شامل موارد زیر هستند:

الف. استفاده از فایروال‌ها و سامانه‌های محافظتی

فایروال‌ها (Firewalls) اولین خط دفاعی در برابر حملات خارجی هستند. آنها ترافیک شبکه‌ای ورودی و خروجی را نظارت کرده و اجازه می‌دهند که فقط ترافیک مجاز وارد شبکه شود. انواع مختلفی از فایروال‌ها وجود دارند، از جمله:

• «فایروال‌های شبکه‌ای» که ترافیک ورودی و خروجی شبکه را کنترل می‌کنند.
• «فایروال‌های میزبان» که مستقیماً بر روی دستگاه‌های فردی نصب می‌شوند.

همچنین، سیستم‌های تشخیص نفوذ (IDS) و سیستم‌های پیشگیری از نفوذ (IPS) برای شناسایی و جلوگیری از فعالیت‌های مشکوک در شبکه استفاده می‌شوند.

ب. استفاده از رمزگذاری داده‌ها

رمزگذاری یکی از بهترین روش‌های حفاظت از داده‌هاست. داده‌های حساس باید به‌طور کامل رمزگذاری شوند تا حتی در صورت دسترسی غیرمجاز، قابل خواندن نباشند. این روش به‌ویژه برای اطلاعات حساس مشتریان، داده‌های مالی، و اطلاعات حیاتی سازمان‌ها اهمیت دارد.

ج. استفاده از احراز هویت دو مرحله‌ای (2FA)

یکی از تکنیک‌های مهم برای جلوگیری از دسترسی غیرمجاز به سیستم‌ها، احراز هویت دو مرحله‌ای است. این روش نیازمند این است که کاربران علاوه بر رمز عبور، یک مرحله اضافی (مانند کد ارسال‌شده به گوشی یا ایمیل) را برای ورود به سیستم وارد کنند.

د. آموزش و آگاهی‌بخشی کارکنان

بسیاری از حملات سایبری از طریق اشتباهات انسانی انجام می‌شوند. برای مثال، فیشینگ (Phishing) یکی از حملات رایج است که افراد به‌سادگی با کلیک بر روی لینک‌های مخرب یا دانلود فایل‌های آلوده قربانی می‌شوند. به همین دلیل، آموزش کارکنان در شناسایی تهدیدات و آگاهی از نحوه برخورد با آنها، یکی از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه است.

ه. مدیریت دسترسی و محدود کردن دسترسی به داده‌ها

دسترسی به داده‌ها و منابع حساس باید تنها به کسانی داده شود که نیاز به آن دارند. مدیریت دسترسی مبتنی بر نقش (RBAC) یکی از روش‌های موثر برای محدود کردن دسترسی‌ها است. این اقدام، احتمال سوءاستفاده از دسترسی‌های غیرمجاز را کاهش می‌دهد.

و. به‌روزرسانی منظم سیستم‌ها و نرم‌افزارها

بسیاری از حملات سایبری از آسیب‌پذیری‌های موجود در نرم‌افزارهای قدیمی یا سیستم‌های به‌روزرسانی‌نشده استفاده می‌کنند. بنابراین، یکی از اقدامات کلیدی پیشگیری از تهدیدات، به‌روزرسانی مداوم سیستم‌ها و نرم‌افزارها برای پچ کردن آسیب‌پذیری‌ها است.

شناسایی سریع حملات در حوزه امنیت سایبری

شناسایی سریع تهدیدات یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر استراتژی امنیتی است. هر چه سریع‌تر حمله‌ای شناسایی شود، واکنش مناسب‌تر و سریع‌تری می‌توان به آن داد و میزان خسارت‌ها کاهش می‌یابد. برای شناسایی سریع حملات، باید از تکنولوژی‌های پیشرفته و سیستم‌های هوشمند استفاده کرد. اقدامات شناسایی سریع شامل موارد زیر هستند:

الف. سیستم‌های تشخیص نفوذ (IDS) و سیستم‌های پیشگیری از نفوذ (IPS)

• سیستم‌های تشخیص نفوذ (IDS): این سیستم‌ها تمام ترافیک شبکه را برای شناسایی الگوهای مشکوک و ناهنجاری‌ها بررسی می‌کنند. وقتی یک تهدید شناسایی شود، این سیستم‌ها به تیم‌های امنیتی هشدار می‌دهند.
• سیستم‌های پیشگیری از نفوذ (IPS): این سیستم‌ها مشابه IDS هستند، اما با این تفاوت که افزون بر شناسایی تهدیدات، می‌توانند حملات را در زمان واقعی متوقف کنند.

ب. سیستم‌های مدیریت اطلاعات امنیتی و تحلیل رویدادها (SIEM)

سیستم‌های مدیریت اطلاعات امنیتی و تحلیل رویدادها به جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل داده‌های امنیتی از منابع مختلف می‌پردازند. این سیستم‌ها با استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی و تحلیل داده‌های بزرگ می‌توانند تهدیدات و حملات را در زمان وقوع شناسایی کنند و هشدارهای لازم را به تیم‌های امنیتی ارسال کنند.

ویژگی‌ها:

• تجزیه و تحلیل و همبستگی داده‌های امنیتی.
• گزارش‌گیری و شناسایی تهدیدات احتمالی با استفاده از داده‌های تاریخچه‌ای.

ج. استفاده از تحلیل رفتار شبکه (Network Behavior Analysis – NBA)

یکی دیگر از روش‌های شناسایی سریع حملات، تحلیل رفتار شبکه است. این روش با استفاده از الگوریتم‌های خاص، الگوهای نرمال در شبکه را شناسایی کرده و هرگونه ناهنجاری یا تغییرات غیرمنتظره در رفتار ترافیک شبکه را به‌سرعت شناسایی می‌کند. این امر به شناسایی تهدیداتی مانند حملات DDoS یا نفوذهای داخلی کمک می‌کند.

د. هوش مصنوعی و یادگیری ماشین

یکی از پیشرفته‌ترین تکنیک‌ها برای شناسایی تهدیدها، استفاده از هوش مصنوعی و یادگیری ماشین است. این تکنیک‌ها به سیستم‌ها این امکان را می‌دهند که از داده‌های گذشته یاد بگیرند و قادر به شناسایی تهدیدات جدیدی باشند که ممکن است توسط سیستم‌های سنتی شناسایی نشوند.

ویژگی‌ها:

• تشخیص حملات ناشناخته (Zero-Day Attacks)
• شناسایی تغییرات غیرعادی در ترافیک و رفتار شبکه

ه. نظارت مداوم بر سیستم‌ها و شبکه‌ها

نظارت ۲۴/۷ بر سیستم‌ها و شبکه‌ها می‌تواند به شناسایی سریع تهدیدات کمک کند. این نظارت شامل رصد وضعیت سیستم‌ها، بررسی لاگ‌ها و استفاده از دوربین‌های نظارتی سایبری برای بررسی فعالیت‌های مشکوک است.

و. تشخیص تهدیدات در سطح پایانه‌ها (Endpoint Detection and Response – EDR)

تشخیص تهدیدات در سطح پایانه‌ها (EDR) یکی از ابزارهای پیشرفته برای شناسایی تهدیدات است که فعالیت‌های مشکوک را در سطح دستگاه‌های فردی (رایانه، موبایل، سرورها) ردیابی می‌کند. این سیستم‌ها می‌توانند حملات سایبری را در همان لحظه شناسایی کرده و اجازه دهند که اقدامات امنیتی در همان نقطه انجام شود.

 

نتیجه‌گیری برای بهبود امنیت سایبری

پیشگیری از تهدیدها و شناسایی سریع حملات برای حفاظت از داده‌ها و زیرساخت‌های یک سازمان ضروری هستند. استفاده از ترکیبی از ابزارهای امنیتی، آموزش کارکنان، به‌روزرسانی مداوم سیستم‌ها و نظارت دقیق می‌تواند خطر حملات سایبری را بطور قابل توجهی کاهش دهد و در صورت بروز حمله، زمان پاسخگویی و بازیابی را به حداقل برساند. با توجه به افزایش پیچیدگی حملات سایبری، سازمان‌ها باید به این اقدامات به‌طور مستمر توجه کنند و آنها را به‌روز نگه دارند تا بتوانند در برابر تهدیدها همیشه آماده باشند.

 

این مقاله 24 خرداد 1404 در ماهنامه صنعت هوشمند منتشر شد.