بر پایه گزارش تحلیلی مؤسسه بین‌المللی مدیریت دارایی‌ها (IAM) ۶۰ تا ۸۰ درصد هزینه‌های چرخه عمر دارایی‌ها به بهره‌برداری و نگهداری اختصاص دارد و تصمیم‌های مبتنی بر داده می‌توانند ۱۰ تا ۲۰ درصد کاهش هزینه ایجاد کنند. بانک جهانی در مطالعاتی درباره زیرساخت‌ها برآورد کرده که ۷۰ تا ۹۰ درصد هزینه چرخه عمر پروژه‌های زیرساختی به مرحله عملیات و نگهداشت است و برپایه یافته‌های موسسه مک‌کنزی نیز ۶۰ تا ۷۰ درصد هزینه چرخه عمر دارایی‌های فیزیکی به عملیات و نگهداشت برمی‌گردد و بهینه‌سازی مبتنی بر داده می‌تواند تا ۱۵ درصد صرفه‌جویی به همراه داشته باشد. این یافته‌ها، اهمیت وجود یک سیستم یکپارچه برای جمع‌آوری، تحلیل و پایش اطلاعات دارایی‌ها را دوچندان می‌کند. سیستم یا راهکار مدیریت اطلاعات دارایی‌ها AIMS (Asset Information Management System) یک سکوی نرم‌افزاری جامع برای گردآوری، سازمان‌دهی و مدیریت تمام اطلاعات مرتبط با دارایی‌های فیزیکی سازمان است.
هدف راهکار مدیریت اطلاعات دارایی‌ها فراهم‌کردن یک منبع واحد حقیقی و قابل اتکا برای داده‌های فنی، مکانی، مستندات، تاریخچه نگهداری، تعمیرات و وضعیت کنونی دارایی‌ها است تا تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی نگهداری و گزارش‌گیری با دقت و سرعت بیشتری انجام شود.
این سامانه با تجمیع داده‌های فنی، مالی و عملیاتی از سراسر سازمان، تصویری دقیق از وضعیت و عملکرد دارایی‌ها ارائه می‌دهد و زمینه را برای کاهش هزینه‌های نگهداشت، افزایش قابلیت اطمینان تجهیزات، مدیریت ریسک و پایداری عملیات فراهم می‌کند.
برای درک کارایی و کاربرد سامانه یا راهکار مدیریت اطلاعات دارایی‌ها پیش از هر چیز لازم است بدانیم چه اطلاعاتی در این سامانه نگهداری می‌شود. این اطلاعات در یک دسته‌بندی کلی عبارتند از:
- شناسنامه فنی دارایی‌ها (مدل، شماره سریال، مشخصات فنی)
- موقعیت مکانی و مختصات جغرافیایی (GIS)
- روابط میان دارایی‌ها با محوریت موقعیت مکانی (ساختار سلسله‌مراتبی یا خطی)
- مدارک و مستندات (نقشه‌ها، شیوه‌نامه‌ها، گواهی‌ها)
- تاریخچه نگهداری، تعمیرات و هزینه‌ها
- داده‌های حس‌گرها و زمان‌بندی عملکرد (در صورت اتصال به اینترنت اشیا)
ارزش‌آفرینی در سایه مدیریت اطلاعات دارایی‌ها
پیش از آن‌که به مزایای فنی و عملکردی راهکار مدیریت اطلاعات دارایی‌ها بپردازیم، لازم است نگاهی بیندازیم به ارزش‌هایی که این رویکرد برای سازمان‌ها خلق می‌کند. یکپارچگی داده‌ها و دسترسی هوشمندانه به اطلاعات دارایی، نه‌تنها بهره‌وری عملیاتی را افزایش می‌دهد، بلکه بنیان تصمیم‌سازی مؤثر و کاهش هزینه‌های چرخه عمر را فراهم می‌آورد. در ادامه، مهم‌ترین دستاوردهای این رویکرد را مرور می‌کنیم:
- تمرکز داده‌ها و افزایش دقت اطلاعات: حذف داده‌های پراکنده و تناقض‌ها با داشتن یک پایگاه یکپارچه
- امکان ثبت و مشاهده چرخه عمر دارایی: چرخه عمر دارایی از زمان دریافت تا زمان خروج یا نوسازی ثبت می‌شود و قابل مشاهده است. همچنین امکان محاسبه هزینه‌های چرخه عمر دارایی در راستای کاهش آن ایجاد می‌شود.
- کاهش هزینه‌ها: کاهش هزینه‌های نگهداری با بهینه‌سازی زمان‌بندی تعمیرات، جلوگیری از تعمیرات غیرضروری و استفاده بهینه از شرایط گارانتی دارایی
- افزایش بهره‌وری عملیاتی: این محصول با مدیریت داده‌های مهندسی و انتقال آنها به لایه‌های عملیاتی، ضمن برقراری ارتباط پروژه با بهره‌برداری بستر مدیریت دانش را فراهم می‌آورد تا با سهولت در دستیابی به مستندات و تاریخچه تعمیرات، زمان انجام عملیات را کاهش دهد.
- بهبود تصمیم‌گیری: با جمع‌آوری اطلاعات پایه دارایی‌ها و دریافت تاریخچه تغییرات و رخدادهای مرتبط با آنها دسترسی سریع به اطلاعات کامل دارایی امکان تحلیل حساسیت دارایی برای ارزیابی و کاهش ریسک، انجام اقدامات پیشگیرانه و برنامه‌ریزی‌های آینده را فراهم می‌کند.
- پشتیبانی از انطباق و گزارش‌دهی: تولید گزارش‌های استاندارد و سفارشی برای ممیزی‌ها، مدیریت ریسک، مدیریت تامین دارایی‌ها
- ایجاد زیرساخت لازم برای هوشمندسازی: جمع‌آوری داده‌های غیر ساختاریافته در قالب ساختار تعریف‌شده و سازمان‌دهی آنها در راستای تبدیل به اطلاعات مورد نیاز هوش تجاری و سپس تبدیل اطلاعات به دانش و بهره‌گیری در هوش مصنوعی برای تبدیل آنها به خرد.
راهکار مدیریت اطلاعات دارایی‌ها چه قابلیت‌هایی دارد؟
راهکار مدیریت اطلاعات دارایی‌ها مجموعه‌ای از قابلیت‌ها و ویژگی‌های فنی را در اختیار سازمان قرار می‌دهد تا داده‌ها به بینش و بینش به تصمیم تبدیل شوند. این قابلیت‌ها در حوزه‌های مدل‌سازی، یکپارچگی، تحلیل و هوشمندسازی طراحی شده‌اند و پایه تحول دیجیتال در مدیریت دارایی‌ها را شکل می‌دهند. برخی از این قابلیت‌ها عبارتند از:
- مدل‌سازی موقعیت و ساختار دارایی: امکان ثبت دارایی‌ها و پشتیبانی از ساختارهای سلسله مراتبی و خطی برای دارایی‌های با ساختار پیچیده
- یکپارچه سازی با سیستم‌های دیگر: پیاده‌سازی با استفاده از معماری ماکرو سرویس و مبتنی بر رابط برنامه‌نویسی کاربردی (API) افزون بر امکان ارتباط آسان و استاندارد با سایر سیستم‌ها همچون EAM/CMMS، ERP، GIS، سیستم‌های اینترنت اشیا و پلتفرم‌های تحلیلی، زبان مشترک سیستم‌ها در سازمان بر محور دارایی‌ها می‌شود.
- مدیریت مدارک: جمع آوری، بارگذاری، نسخه‌بندی و لینک‌دهی اسناد به دارایی‌ها
- جستجوی پیشرفته و فیلترها: پیداکردن سریع دارایی‌ها بر اساس ویژگی‌های فنی، مکانی یا وضعیت
- داشبورد و گزارش‌های تحلیلی: نمایش شاخص‌های کلیدی عملکرد، هزینه‌ها، زمان‌های خرابی و تحلیل روندها
- قابلیت توسعه و سفارشی‌سازی: تطبیق با فرایندها و نیازهای خاص صنایع گوناگون
در کدام صنایع، راهکار مدیریت اطلاعات دارایی‌ها بکار می‌آید؟
همانطور که از عنوان این محصول برمی‌آید در هر سازمانی که ایجاد پایگاه اطلاعاتی از دارایی‌ها دارای اهمیت باشد قابل استفاده و مورد نیاز است.
- صنایع نفت، گاز و پتروشیمی: مدیریت تجهیزات خطی و ثابت، برنامه‌ریزی سرویس‌های ایمنی و بازرسی
- نیروگاه‌ها و شبکه‌های برق: پیگیری تجهیزات پست و ترانسفورماتورها و برنامه‌ریزی تعمیرات پیشگیرانه
- حمل‌ونقل و زیرساخت: نگهداری ناوگان و دارایی‌های خطی (ریل، جاده)
- کارخانه‌ها و صنایع تولیدی: مدیریت ابزارها، ماشین‌آلات و ذخیره مستندات فنی
سازوکار بازگشت سرمایه راهکار مدیریت اطلاعات دارایی‌ها
سرمایه‌گذاری در راهکار مدیریت اطلاعات دارایی‌ها بطور معمول از راه کاهش هزینه‌های نگهداری، افزایش زمان کارکرد مؤثر تجهیزات، ایجاد امکان پیشگیری از توقفات ناخواسته و بهبود تصمیم‌گیری سرمایه‌ای بازمی‌گردد. مثال‌های واقعی نشان داده‌اند که سازمان‌ها با بهبود قابلیت دسترسی به اطلاعات و بهینه‌سازی نگهداری، می‌توانند هزینه‌های عملیاتی را به‌طور محسوس کاهش و عمر مفید دارایی‌ها را افزایش دهند.
امنیت و حاکمیت داده
راهکار مدیریت اطلاعات دارایی‌ها باید از اصول امنیتی نیرومند پیروی کند: کنترل دسترسی مبتنی بر نقش (RBAC)، رمزنگاری داده‌ها، ثبت کامل لاگ‌ها و سازوکارهای پشتیبان سازی و امکان بازیابی برای تضمین صحت و قابلیت دسترسی اطلاعات تضمین‌کننده این سطح از امنیت اطلاعات است.
راهکار مدیریت اطلاعات دارایی‌ها (AIMS) نه تنها راهی برای سازمان‌دهی داده‌هاست، بلکه زیربنایی برای تحول دیجیتال در مدیریت دارایی‌ها فراهم می‌آورد. با ترکیب داده‌های فنی، مکانی و عملیاتی در یک نمای یکپارچه، سازمان‌ها می‌توانند هزینه‌ها را کاهش دهند، ریسک‌ها را مدیریت کنند و تصمیمات سرمایه‌ای هوشمندانه‌تری بگیرند. اگر به دنبال ارتقای اثربخشی نگهداری و افزایش بازگشت سرمایه در دارایی‌های سازمان هستید، راهکار مدیریت اطلاعات دارایی‌ها یک ابزار کلیدی است که ارزش بررسی و سرمایه‌گذاری دارد.
منابع
1. Institute of Asset Management (IAM) — Asset Management – An Anatomy
2. World Bank — Life-Cycle Cost Analysis for Management of Highway Assets
3. World Bank — quality infrastructure investment partnership
این مقاله 24 آبان 1404 در ماهنامه صنعت هوشمند منتشر شد.
