شرایط تحول دیجیتال کشاورزی
شرایط مختلفی وجود دارد که تحول دیجیتال کشاورزی را در زمینههای مختلف شکل میدهد. «شرایط پایه» حداقل شرایط لازم برای استفاده از فناوری است و شامل موارد زیر است: در دسترس بودن، اتصال، مقرون به صرفه بودن، فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و سیاستها و برنامههای حمایتی (دولت الکترونیک) برای استراتژیهای دیجیتال. علاوه بر شرایط اولیه و پایه، عوامل توانمندساز مهمی وجود دارد که فرایند تحول دیجیتال کشاورزی را تسهیل میکند. در این رابطه سه عامل کلیدی عبارتند از:- استفاده از اینترنت، گوشی همراه و شبکههای اجتماعی در بین کشاورزان و ماموران آموزش و ترویج کشاورزی.
- مهارتهای دیجیتال در میان آحاد جوامع روستایی.
- فرهنگ ترویج و تشویق نوآوری و کشاورزی دیجیتال.
استفاده از فناوریهای دیجیتال در میان جوامع روستایی و کشاورزان
سواد و مهارت دیجیتال و سطح دسترسی به فناوریهای مرتبط با آن، همگی بر میزان و کیفیت استفاده از نوآوریهای دیجیتال تاثیرگذارند. با وجود این، اصلیترین مؤلفه در بهرهبرداری از فناوریهای دیجیتال، سطح دسترسی به اینترنت است. تقریبا 65 درصد از جمعیت جهان به اینترنت دسترسی دارند، اما در کشورهای در حال توسعه این دسترسی در مناطق مختلف کیفیت بسیار متفاوتی دارد. در کشورهای کمتر توسعهیافته دسترسی بهمراتب کمتر و با کیفیتی پایینتر است. علاوه بر این، مناطق روستایی این کشورها در آخرین رتبه از نظر میزان و کیفیت دسترسی به اینترنت قرار دارند. سطح تحصیلات و درآمد، عوامل تعیینکننده دیگری در نحوه (اگر دسترسی ممکن باشد) استفاده مردم از اینترنت هستند. آن دسته از افراد که تحصیلات عالی دارند، از سرویسهای پیشرفتهتر، مانند تجارت الکترونیک و خدمات مالی و دولتی آنلاین، بهره میبرند. در مقابل، افراد با سطح تحصیلات پایینتر، معمولا اینترنت را ابزاری برای سرگرمی و برقراری ارتباط میدانند. در مناطق روستایی بطور متوسط سطح تحصیلات و سواد بهطورکلی، پایینتر از مناطق شهری است. بنابراین، گوشیهای هوشمند بیشتر ابزاری برای مشارکت در شبکههای اجتماعی و ارتباطیاند. این وضعیت، چالشی قابلتوجه در برقراری برنامههای کشاورزی دیجیتال در بین جوامع روستایی است؛ زیرا اولین مرحله در تحول دیجیتال کشاورزی، میل داشتن به یادگیری فناوریهای نوآورانه و پیشرفته است. علاوه بر این موارد، در مناطق روستایی معمولا تعداد افراد کمتری گوشی همراه هوشمند دارند، میزان و کیفیت دسترسی به اینترنت پایین است و هزینههای متناظر با آن بالاست. درنتیجه، فرایند انتقال دانش در شبکههای اجتماعی در بین کشاورزان بسیار ضعیفتر و با اختلال بیشتر ممکن میشود. مطمئنا، ایجاد شرایطی مناسب برای تبادل اطلاعات بین کشاورزان، امکان تصمیمگیری بهینهتر و درنتیجه بهبود در فعالیتهای کشاورزی آنها را فراهم میکند. همچنین، توسعه پایدار در بخش کشاورزی و محافظت از محیطزیست در گرو دسترسی کشاورزان به اطلاعات بهروز و راهکارهای جایگزین است. در حال حاضر، سطح انطباق فعالیتهای کشاورزی با فناوریهای دیجیتال نوین بسیار پایین است و کشاورزان امکان بهرهگیری از برندها و تجهیزات با خصوصیات متنوع را ندارند. بنابراین، حس نوآوری و آزادی عمل در برخورد با چالشها از دریچه دیجیتال مفهوم چندانی نخواهد داشت. مهمتر اینکه، فقدان خدمات مشاوره مستقل برای حمایت کشاورزان در اتخاذ این تصمیمات، چالشی دوچندان در بهرهگیری از ابزارهای فناورانه و تفکرات نوآورانه است.مهارتهای دیجیتال در میان جوامع روستایی
دیجیتالی کردن نیاز به مهارتهای دیجیتال را ایجاد میکند. بویژه، افرادی که محورهای اصلی جوامع در استفاده از تجهیزات دیجیتال، درک و تحلیل نتایج و توسعه برنامهها و اپلیکیشنها هستند، نقش کلیدی در تحول دیجیتال کشاورزی دارند. این مهارتها فراتر از سواد و مدارک تحصیلی پایه، تحلیل داده و فناوریهای ارتباطاتی را شامل میشود. در مناطقی که افراد این مهارتها را ندارند، آموزش باید به سرعت ایجاد شود و کیفیتش بهبود یابد. فناوری اطلاعات و ارتباطات به سرعت در حال توسعه است؛ بنابراین، شیوهها و امکانات آموزشی مرتبط با آنها نیز باید با سرعتی مشابه متحول شود. درنتیجه، همزمان با سرمایهگذاری در فناوری، سرمایهگذاری در مهارتها و انتقال دانش مرتبط با آن نیز ضروری است. این واقعیت برای تمام کشورها با هر سطح از توسعه الزامی خواهد بود. با این حال کشورهایی که زیرساختهای آموزش فناوری اطلاعات و ارتباطات را دارند و به ابزارهای دیجیتال و اینترنت پرسرعت نیز دسترسی دارند، مطمئنا سطح مهارت دیجیتال پیشرفتهتری خواهند داشت و شرایط بهبود این مهارتها را سریعتر فراهم میکنند. تحول دیجیتال کشاورزی، ساختارهای سنتی در بازار کار و ماهیت فعالیتها را دگرگون خواهد کرد. این تحول نقش کشاورزان و کارآفرینان کشاورزی را از نو تعریف کرده و مجموعه مهارتهای موردنیاز در بخش کشاورزی را به شکل بنیادی متحول میکند. همچنین، تحول دیجیتال نحوه و مکان کار افراد را تغییر میدهد و احتمالا، به دلیل تفاوت در ماهیت و استفاده از فناوریهای دیجیتال، بر کشاورزان زن و مرد تاثیر متفاوتی خواهد گذاشت. مناطق روستایی در روند کسب مهارتهای دیجیتال از بیشتر حوزههای دیگر عقب ماندهاند (شکل 1). اکنون به یک مدل برای آموزش مهارتهای دیجیتال به کشاورزان نیاز داریم که به آنها امکان استفاده از فناوریهای دیجیتال در بخشهای مختلف حرفه کشاورزی را بدهد.فرهنگ نوآوری و کارآفرینی در کشاورزی دیجیتال
کارآفرینی کشاورزی دیجیتال به تحول شیوه کسبوکار کنونی به انواعی با سطوح بالاتر در بهرهگیری از فناوریهای دیجیتال و خلق ایدههای نوین در کارآفرینی اطلاق میشود. چنین کارآفرینیای شاخصههای زیر را دارد:- استفاده از فناوریهای دیجیتال برای بهبود عملیات تجاری.
- خلق مدلهای تجاری جدید (دیجیتالی) و تعامل با مشتریان و ذینفعان از طریق کانالهای نوین و دیجیتال.
چالشهای مسیر کارآفرینی کشاورزی دیجیتال
کارآفرینی، رویکرد امیدوارکنندهای برای توسعه و تجارت در جوامع روستایی است. برای مثال، آفریقا بخش کشاورزی وسیع و ظرفیت بازار فوقالعادهای دارد. در اواخر سال 1396/ اوایل سال 2018 میلادی، 82 استارتآپ دیجیتال در نقاط مختلف آفریقا به فعالیتهای کارآفرینی در بخش کشاورزی مشغول بودند. بیشتر از 50 درصد این استارتآپها فعالیت خود را از سال 1395/ 2016 شروع کرده بودند. با وجود رشد سریعِ فناوریهای دیجیتال در بخش کشاورزی، راهکارهای فناوری ارتباطات در این حوزه همچنان در مقیاسهای کوچک پیادهسازی میشود. شرکتها و بخصوص استارتآپها و شرکتهای کوچک و متوسط، امکان توسعه قابلتوجه دامنه فعالیتهای خود را ندارند. یکی از اصلیترین چالشها، نبود راهنمایی جامع و کاربردی برای کارآفرینان در اتخاذ استراتژیهای مقیاسپذیر در بازارها و مناطق کمتر تحولیافته است. برای تشویق کارآفرینی کشاورزی دیجیتال، شرکتها باید به دنبال آموزش نیروی کار ماهر با تخصصهای مرتبط با فناوریهای دیجیتال باشند. چنین فعالیتی باید شامل اتخاذ شیوههای نوین در کشف استعدادهای جدید، برنامههای آموزشی برای ارتقای سطح دانش و مهارت آنها و تلاش برای حفظ این نیروی ماهر باشد. آموزش، مهمترین عامل در تسریع نوآوری و تحول دیجیتال کشاورزی است. دولتها باید رویکرد سهجانبهای برای تحقیق و توسعه (R&D) و آموزش نوآوری به افراد ایجاد کنند. بویژه، این رویکرد باید شامل عناصر زیر باشد:- سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه.
- تقویت تحقیق و توسعه بومی و همکاری با ائتلاف گسترده از شرکا بهمنظور طراحی برنامهای جدید در بخش آموزش مهارتهای دیجیتال به دانشآموزان، دانشجویان و سایر اقشار جامعه.
- تاکید بر ابزارهای آموزش الکترونیک، یادگیری عملی، تفکر انتقادی.
- ارتقای سطح سواد دیجیتال و مهارتهای نرمافزاری.