به گفته متخصصان آکسفورد اکونومیکس که شرکتی فعال در زمینه پیش‌بینی‌های اقتصادی جهانی و تحلیل‌های اقتصادسنجی است، تقریبا تا سال 2030 در 20 میلیون شغل در حوزه تولید در سراسر جهان، ربات‌ها جایگزین انسان‌ها می‌شود. اما این روند جایگزینی با ربات فقط مختص حوزه تولید نیست. موسسه جهانی مکنزی در فوریه 2021 پیش‌بینی کرد که 45 میلیون امریکایی (حدود یک چهارم نیروی کار امریکا) به دلیل اتوماسیون تا سال 2030 شغل خود را از دست می‌دهند. آن دسته از مشاغل کنونی آسیب‌پذیر و در خطرند که نیاز به کار جسمانی زیاد و انجام کارهای تکراری دارند.
در حال حاضر اتوماسیون فرایند رباتیک (RPA) بسیاری از مسئولیت‌های اداری را که تکرارپذیر و قاعده‌مند هستند بر عهده گرفته است. میلیون‌ها شغل اداری در خطر از دست رفتن به دلیل جایگزین شدن افراد با ربات‌ها قرار دارند. اما مدام مسئولیت‌های بیشتری به ماشین‌ها واگذار می‌شود که می‌تواند حوزه‌های دیگر کاری را نیز تحت تاثیر قرار دهد. خارج از بخش اداری، اتوماسیون در حال اثرگذاری بر کار تولید، انبارداری و حمل‌ونقل است که به تدریج به سمت خودکار شدن تقریبا کامل در آینده‌ای نه چندان دور پیش می‌روند. به همین دلیل تقاضای جهانی برای مشاغل مرتبط با فناوری اطلاعات به شدت در سال‌های آینده افزایش خواهد یافت درحالی‌که در حوزه‌های دیگری مانند کشاورزی کاهش پیدا خواهد کرد. بنابراین مهارت‌های دیجیتالی جدید در بازار کار آینده بسیار باارزش خواهد بود.
اهمیت ارتقای مهارت‌ها
پیشرفت‌های سریع فناوری آموزش مداوم کارکنان را ضروری خواهد کرد تا آنها بتوانند همگام با توسعه ماشین‌ها پیش بروند. بنابراین کارکنانی که مستقیما شغل خود را به دلیل اتوماسیون از دست ندهند باید پیوسته مهارت‌های خود را ارتقا دهند و یاد بگیرند که چگونه بهره‌وری و فعالیت مفید خود را حفظ کنند. برخی گزارش‌ها حاکی از آن‌اند که لازم خواهد بود حدود 55 درصد از نیروی کار در جهان مهارت‌های جدید کسب کنند که بسیاری از این مهارت‌ها دائما با پیشرفت‌های فناوری تغییر می‌کنند.
اما این‌ها به معنی فاجعه‌آميز و ناگوار بودن آينده کاری نیروی انسانی نیست. به گفته یکی از مسئولان مجمع جهانی اقتصاد «انقلاب رباتیک» حدود 100 میلیون شغل جدید را ایجاد خواهد کرد. حوزه فناوری، طراحی و رسانه‌های دیجیتال رشد خواهد یافت. همچنین تقاضا در مشاغل حوزه اقتصاد سبز به طرز چشمگیری افزایش خواهد یافت و با خود تحولی در حوزه‌های توسعه محصول، رایانش ابری، مهندسی، هوش مصنوعی و داده به همراه خواهد آورد.
وضعیت مشاغل در آینده
در آینده تعداد مشاغل ترکیبی که در آنها به یک تخصص و مهارت خاص در کنار مهارت‌های IT نیاز است بسیار زیاد خواهند بود و مثلا تقاضا برای افرادی که در حوزه انرژی یا درمان یا کشاورزی تخصص دارند و در کنار آن از مهارت‌های فناوری اطلاعات برخوردارند بسیار بالا خواهد بود. نیروهای فعلی یا باید مورد آموزش دوباره قرار بگیرند تا مهارت‌های تکمیلی لازم را کسب کنند یا باید در گروه‌هایی سازمان‌دهی شوند که مهارت‌های اعضای آنها درکنار هم تکمیل شود.
مشاغلی که در آینده نزدیک رشد خواهند داشت نشان‌دهنده تداوم اهمیت تعاملات انسانی در اقتصاد جدید هستند: مثل حوزه‌های اقتصاد مراقبت (care economy شامل فعالیت‌هایی چون مراقبت از کودک و سالمند)، بازاریابی، فروش، تولید محتوا و زمینه‌های کاری که در آنها نیاز به کار با انواع افراد با پیش‌زمینه‌های مختلف وجود دارد.
ماشین‌ها به ما در افزایش کارآیی و کیفیت خروجی کار کمک می‌کنند و این موضوع سبب می‌شود زمان ما آزاد باشد و بتوانیم روی وظایف پیچیده‌تری تمرکز کنیم که به ویژگی‌های مختص انسان نیاز دارند مانند هوش عاطفی، توانایی حل مسئله و تفکر انتقادی (نقادانه).
آینده مشاغل از نظر مجمع جهانی اقتصاد
مجمع جهانی اقتصاد گزارشی دقیق به نام «آینده مشاغل» منتشر کرده است و در آن 10 مهارت لازم برای کاریابی در انقلاب صنعتی چهارم را نام برده است. این مهارت‌ها عبارتند از:
توان حل مسائل پیچیده، تفکر انتقادی، خلاقیت،مدیریت افراد، هماهنگی با دیگران، هوش عاطفی، قضاوت و تصمیم‌گیری، خدمت گرایی (service orientation)، مذاکره و انعطاف‌پذیری شناختی.
در واقع با اتوماسیون و استفاده از هوش مصنوعی ماشین‌ها کارهایی را که نیاز به مهارت کمتری دارند به دست خواهند گرفت و این نوع مشاغل از بین خواهند رفت و در مقابل تقاضا برای افرادی با مهارت‌های بالا برای کار در مشاغلی که تازه ایجاد شده است افزایش خواهد داشت. پیش‌بینی‌های مختلف درباره نسبت مشاغل از بین رفته و مشاغل ایجاد شده توافق نظر ندارند اما آنچه قطعی به نظر می‌رسد تقاضای بیشتر برای نیروی کار ماهرتر در آینده است.
به جز تغییر نوع مشاغل و سطح مهارت مورد نیاز، چشم‌انداز آینده کسب‌وکارها تفاوت‌های دیگری نیز با وضعیت کنونی آنها خواهد داشت.
برای مثال وقتی تحول دیجیتال به لازمه کسب‌وکارها تبدیل می‌شود، طبیعی است که بیشتر نیروی کار از راه دور کار کنند که به کاهش هزینه‌ها منجر می‌شود. گرچه کار کردن از راه دور امروزه برای ما پدیده جدیدی است اما در آینده بسیار عادی و پیش پا افتاده خواهد بود. به این ترتیب همه مشاغل به فرایندهای دیجیتال متکی خواهند بود.
اهمیت ایمنی در آینده مشاغل
مشاغل آینده از نظر سطح ایمنی نیز با امروزه متفاوت خواهند بود. یکی از مزایای بزرگ استفاده از فناوری‌های هوشمند به همراه ماشین‌آلات افزایش ایمنی نیروی کار است. مثلا پوشیدنی‌های هوشمند در صنایع پرخطر از کارکنان در برابر مخاطرات محافظت می‌کنند یا سیستم‌های خودکار قادر به پایش و ثبت هر نوع نقص یا ناهمخوانی (وضعیت غیرعادی) هستند. بهبود مهارت و آموزش کارکنان که به ایمنی بیشتر منجر می‌شود نیز از ویژگی‌های استفاده از روش‌ها و فناوری‌های صنعت 4 است. بسیاری از مشاغل پرخطر نیز می‌توانند به طور کامل به ربات‌های خودکار و مستقل واگذار شوند، مانند کار در محیط‌هایی که پسماند هسته‌ای وجود دارد.
در نهایت از آنجا که انتظار می‌رود در آینده اتوماسیون و پیشرفت‌های رباتیک باعث رشد اقتصادی شود، صاحبنظران گمان می‌کنند در آینده در مجموع استخدام‌ها بیشتر شود، درآمدها افزایش یابد و استانداردهای زندگی بالاتر رود.
