سامانه‌های پلاک خوان بعنوان زیرمجموعه‌ای از فناوری‌های مرتبط با حمل و نقل هوشمند قادرند در شرایط آب و هوایی مختلف کار پلاک خوانی را انجام دهند. این دوربین‌ها گاهی کنار خیابان نصب می‌شوند، اما در بسیاری موارد نیز متحرک هستند و مثلا روی سه پایه قرار می‌گیرند یا روی خودرو پلیس نصب می‌شوند. از مزایای استفاده از این دوربین‌ها آن است که بر خلاف شناسگرهایی مثل حلقه‌های القایی، اجزای آن داخل آسفالت و روکش جاده قرار نمی‌گیرند و نیاز به متوقف کردن خودروها برای نصب یا نگهداری و تعمیرات آنها نیست. همچنین بر خلاف فناوری‌هایی مانند سامانه بازشناسی با امواج رادیویی یا RFID برای تشخیص پلاک خودروها نیازی نیست در آنها چیزی نصب شده باشد.
ثبت پلاک خودرو با پلاک خوان
در حالت عبور از چراغ قرمز یا توقف روی خطوط عابر پیاده یا پارک در محل غیرمجاز دوربین پلاک خودرو را ثبت می‌کند تا جریمه صادر شود. انواعی از این دوربین‌ها امکان تعیین سرعت خودروهای عبوری را دارند و بنابراین می‌توانند موارد تخلف از سرعت مجاز را نیز ثبت کنند. بر خلاف برخی سیستم‌های راداری تعیین سرعت خودروها، دوربین‌های پلاک خوان قابل آشکارسازی با تجهیزات مخصوص این کار نیستند و رانندگان نمی‌توانند با اطلاع یافتن از وجود رادار اقدام به کاهش سرعت کنند. افزون بر این، چنانکه گفته شد این دوربین‌ها ممکن است در کنار جاده مکان ثابتی نداشته باشند تا رانندگان با اطلاع قبلی از محل قرارگیری آنها سرعت خود را کاهش دهند. تعیین سرعت با دوربین‌های پلاک خوان خودرو به دو شکل ممکن است انجام شود: تعیین سرعت متوسط خودرو در فاصله عبور از کنار دو دوربین ثابت که از روی مدت زمانی محاسبه می‌شود که خودرو فاصله مشخص بین دو دوربین را طی کرده است یا تعیین سرعت خودرو در هر نقطه از روی پردازش تصاویر ویدیویی.
دوربین‌های پلاک خوان علاوه بر قابلیت تشخیص شماره پلاک، تعیین سرعت خودرو، ثبت زمان تخلف و تصویر خودرو متخلف می‌توانند به یاری هوش مصنوعی، ویژگی‌هایی چون رنگ یا مدل خودرو را نیز به طور خودکار تشخیص دهند. همچنین از آنجا که می‌توانند به پایگاه‌های داده مختلف متصل شوند، قادرند اطلاعاتی را درباره مالک خودرو و سوابق آن به دست آورند. اگر بنا به اطلاعات ثبت شده در سیستم، خودرو مسروقه و یا متعلق به فردی تحت تعقیب باشد، شماره پلاک و نوع خودرو همخوانی نداشته باشد، تخلفات رانندگی مربوط به خودرو از مقدار مشخصی بیشتر باشد یاخودرو طبق قوانین کشور مشکل بیمه یا معاینه فنی داشته باشد، سیستم این موضوع را اطلاع خواهد داد و امکان اعمال قانون وجود خواهد داشت.
قابلیت‌های متنوع پلاک خوان
یکی دیگر از موارد کاربرد دوربین‌های پلاک خوان در پرداخت عوارض سفر جاده‌ای است. ایستگاه‌های اخذ عوارض باعث ازدحام ترافیکی و وقوع تصادفات جاده‌ای می‌شوند. با استفاده از دوربین‌های پلاک خوان در دروازه‌های اخذ عوارض، کار دریافت عوارض می‌تواند به طور خودکار انجام شود. رانندگان با پرداخت آنلاین عوارض پیش از سفر، به راحتی و بدون توقف از قسمت پرداخت الکترونیکی عوارض عبور می‌کنند و دوربین‌های پلاک‌خوان با تشخیص شماره پلاک می‌توانند پرداخت عوارض را تایید کنند یا درمواردی که عبور بدون پرداخت انجام شده باشد، تخلف صورت گرفته را ثبت کنند. یکی دیگر از کاربردهای دوربین‌های پلاک خوان، پایش خودروها در مناطقی است که در آنها محدودیت تردد وجود دارد. از نمونه‌های این مورد در کشورمان، محدوده طرح ترافیک است که خودروهای شخصی برای عبور و مرور در آنها نیاز به پرداخت هزینه و خرید مجوز ورود به طرح دارند؛ می‌توان با دوربین‌های پلاک خوان ورود خودروها به محدوده طرح را ثبت کرد تا هزینه‌های تردد خودرو از اعتبار حساب کاربری مالک کسر شود یا در صورت تردد بدون مجوز، تخلف او ثبت شود. به همین ترتیب امکان دریافت عوارض پارک خودرو نیز به شیوه مشابهی فراهم می‌شود و برخی تخلفات دیگر رانندگی نیز به آسانی قابل ثبت است.
در پارکینگ‌های عمومی استفاده از دوربین‌های پلاک خوان کار پرداخت و مشاهده جای پارک‌های موجود را آسان می‌کند. از کاربردهای دیگر دوربین پلاک خوان می‌توان به ایمن‌سازی این پارکینگ‌ها و به طور کلی تمام محل‌هایی اشاره کرد که به دلایل امنیتی نیاز به کنترل تردد خودروها وجود دارد. همچنین در لجستیک و حمل و نقل کالا، پاسخگویی به سوانح و بسیاری موارد دیگر نیز می‌توان از این دوربین‌ها استفاده کرد.
اجزای سامانه پلاک خوان
سامانه پلاک خوان از بخش‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تشکیل شده است. بخش نرم‌افزاری شامل رابط کاربری است و سخت‌افزار از دوربین، پردازنده داخلی و سرور (Server) تشکیل می‌شود. سرور سخت‌افزاری است که رابط پلاک خوان و سرور مرکزی است و نرم‌افزار سرویس‌دهنده روی آن نصب می‌شود.
نقش هوش مصنوعی در سامانه پلاک خوان
سیستم‌های پلاک خوان از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند تا شماره پلاک وسیله نقلیه را بخوانند. نحوه کار سیستم‌های پلاک خوان بطور خلاصه از این قرار است: سیستم ابتدا وسیله نقلیه و نوع (کلاس) آن را مانند اتوبوس، موتورسیکلت، ون، کامیون، خودرو سواری و غیره تشخیص می‌دهد و پلاک را در تصویر شناسایی می‌کند. از آنجا که سیستم‌های پلاک خوان در شرایط پرچالش محیط واقعی کار می‌کنند مراحلی از پردازش تصویر برای بالابردن وضوح، تصحیح نور و رنگ، کراپ کردن (برش) تصاویر و مانند آن انجام می‌شود که نتایج مرحله نهایی کار را به نحو چشمگیری بهبود می‌بخشد. در آخر با الگوریتم تشخیص بصری کاراکترها یا OCR تصویر شماره پلاک خودرو به متن تبدیل می‌شود. با خوانده شدن شماره پلاک، این شماره برای دریافت اطلاعات درباره مشخصات مالک خودرو و سوابق ثبت شده در پایگاه‌های داده موجود بررسی می‌شود.
فناپ زیرساخت اکنون با ارائه راهکار بومی پلاک خوان بنام به‌خوان، از شرکت‌های پیش رو کشور در حوزه بومی‌سازی این قناوری برای بهره‌مندی از مزایای آن در حوزه کنترل ترافیک است.
