ایده‌های نوآورانه در فرایند توسعه و تجاری‌سازی، نیازمند سپری‌کردن آزمون‌‌های مختلف هستند تا در یک روند آزمایشگاهی در محیط شبیه‌سازی برای کاربردهای واقعی ارزیابی شوند. برای این کار به محیط و زیرساختی برای آزمایش سخت‌افزاری و نرم‌افزاری نیاز است. مسلم است که بسیاری از شرکت‌ها امکان فراهم کردن چنین آزمایشگاه‌هایی را ندارند و اینجا لزوم وجود آزمایشگاهی که بشود در آن نوآوری را از برج عاج به میدان عمل آورد، احساس می‌شود. آزمایشگاهی که با محوریت ارزش آفرینی و صرفه اقتصادی امکان آزمایش عملی بسیاری از فرایندهای حوزه نوآوری را به کسب‌و‌کارها می‌دهد. چنین آزمایشگاه‌هایی در سال‌های اخیر در کشورهای پیشرفته دنیا طراحی و ایجاد شده‌اند و بسیار هم پر کاربرد هستند. فناپ‌زیرساخت به عنوان اولین شرکت در ایران توانسته با راه‌اندازی لیوینگ‌لب یا همان آزمایشگاه زیستی گامی مهم در این حوزه بردارد. در این مطلب گفتوگوی فناپیا با الهه راهپیما مسئول لیوینگ‌لب در فناپ زیرساخت را می‌خوانید که از کاربردها و امکانات و شرایط همکاری با لیوینگ‌لب می‌گوید.
از ایده تا اجرا در لیوینگ‌لب
اولین سوالی که در مواجهه با فضای جذاب و پیچیده لیوینگ‌لب پیش می‌آید این است که قرار است چه نوع آزمایش‌هایی در آن انجام شود؟ این آزمایش‌ها چطور می‌توانند به صنایع مختلف و هوشمندسازی فرایندهای آنها کمک کنند و اساسا چرا چنین آزمایشگاه‌هایی در جهان بسیار مهم شده‌اند؟
الهه راهپیما مسئول لیوینگ‌لب از سال ۱۴۰۲ به این پروژه پیوسته، او که سال آخر دکترای تخصصی رشته برق و کنترل است از علاقه‌اش به حوزه تحول دیجیتال، هوش مصنوعی و کاربردهایش در صنایع مختلف و اینترنت اشیا می‌گوید و لیوینگ‌لب جایی است که مجموعه علاقه‌مندی‌های او در آن کاربردی شده‌اند. او در توضیح هدف طراحی و ساخت لیوینگ‌لب در فناپ زیرساخت می‌گوید: «هدف ساخت این آزمایشگاه ایجاد فرصت و شرایطی برای انجام روش‌های تحقیق، نمونه‌سازی و اعتبارسنجی است.
ما می توانیم از ابتدای یک ایده و طرح تا مراحل بعدی و در نهایت ساخت محصول نهایی فرایندها و ساختارها و سازه‌ها را پشتیبانی و بررسی کنیم تا قبل از آغاز یک پروژه کسب‌و‌کارها بتوانند مراحل مختلف پیشرفت کار را در آزمایشگاه بررسی کنند.
لیوینگ لب در حقیقت یک شبیه‌ساز یا آزمایشگاه در بسته نیست بلکه یک اکوسیستم واقعی است که به عنوان بستری برای خلق و آزمایش و ارزیابی راه‌حل‌های نوآورانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. بهره گرفتن از فضای آزمایشگاهی لیوینگ لب برای بررسی ایده‌های نوآورانه کمک می‌کند که ایده‌ها و طرح‌ها پیش از ورود و اجرا در سطح عملیاتی محیط‌های صنعتی، در مقیاسی کوچک‌تر عملیاتی و ایرادهای آن شناسایی و اصلاح شوند و پس از این مرحله در محیط واقعی به‌کار گرفته شوند.»
مسئول لیوینگ‌لب درباره نحوه ارسال درخواست برای آزمایشگاه و بررسی شرایط همکاری می‌گوید: «در حال حاضر برای هماهنگی پروژه، کسب‌و‌کارها می‌توانند درخواست‌هایشان را با فناپ زیرساخت مطرح کنند اما ما در نظر داریم پرتالی ایجاد کنیم که بعد از مدتی درخواست‌ها به صورت مستقیم در آن ثبت شوند.»
لیوینگ‌لب برای همه صنایع کاربرد دارد؟
با این حال تصور اینکه یک آزمایشگاه در بعد نرم‌افزاری و سخت‌افزاری امکان خلق و ارزیابی راهکارهایی را در صنایع مختلف فراهم کند بسیار سخت است راهپیما در این باره می‌گوید: «فرض کنید در صنعت پتروشیمی، افرادی بخواهند یک فرایند جدید را آزمایش کنند نتایجش را ببینند و بر اساس آن تصمیمی بگیرند یا دانشجویی بخواهد برای پروژه تحقیقاتی که استادش به او سپرده آزمایشی را انجام دهد. در واقع لیوینگ‌لب برای تمام صنایعی که بتوان آنها را با صنعت ۴ درآمیخت قابل استفاده است مثلا، حوزه اینترنت اشیا یا ارتباطات بین داده‌ها را می‌تواند روی محصولات مختلف ارزیابی کرد.
به این ترتیب ذی‌نفعان ما همه کسب‌و‌کارها، صنایع، استارتاپ‌ها و آزمایشگاه‌های مختلف و دانشگاهیان هستند که می‌توانند از خدمات اینجا استفاده کنند.»
مراحل و فرایندهایی که برای یک محصول در لیوینگ‌لب طی می‌شود از بخش‌های جذاب کار این آزمایشگاه است راهپیما می‌گوید: «ابتدا باید طرح مسئله انجام شود ایده‌پردازی‌ها و نقشه راه محصول مشخص شود و سپس وارد فاز تحقیق و توسعه شویم گواهی‌نامه‌های لازم، مراحل و شرایط تجاری‌سازی و همه مواردی که در این مسیر مورد نیاز است در لیوینگ‌لب مورد بررسی قرار می‌گیرد و به این ترتیب آن کسبوکار با کل مسیر و شرایط کارش آشنا خواهد شد و می‌تواند به ارزیابی بسیاری از عوامل دسترسی پیدا کند ضمن این که صنایع و کسب‌و‌کارها می‌توانند در هر مرحله‌ای از این فرایند از لیوینگ‌لب کمک بگیرند.
او برای درک بهتر مسیر یک پروژه در لیوینگ‌لب مثال می‌زند: «فرض کنید کارخانه‌ای فعال در صنعت غذایی قصد دارد خط تولید خود را هوشمندسازی کند و در این مسیر از لیوینگ‌لب مشاوره بگیرد. در چنین شرایطی، ما می‌توانیم با استفاده از سازه‌ها و سامانه‌های موجود در حوزه‌هایی مانند جابه‌جایی مواد غذایی، کنترل دما و سطح، عملکرد خط تولید را پایش (مانیتور) کنیم. سپس با انجام شبیه‌سازی، کنترل فرایندها و پیش‌بینی خرابی‌های احتمالی، داده‌های تحلیلی ارزشمندی در اختیار آن کارخانه قرار دهیم.این داده‌ها به مدیران کارخانه کمک می‌کند تا دید بهتری نسبت به تغییرات عوامل مختلف پیدا کنند و بتوانند تصمیم‌های آگاهانه‌تری در مورد خطرات، مشکلات، هزینه‌ها و به‌طور کلی نحوه‌ی اجرای فرایندهای تولید اتخاذ کنند.
در نهایت، با بهره‌گیری از راهکارهای ارائه‌شده توسط لیوینگ‌لب، آن کسبوکار می‌تواند خط تولید خود را به‌صورت هوشمند و دیجیتال ارتقا دهد.»
در جهت هم‌افزایی و خلق ارزش ،تیم‌های مختلف فناپ زیرساخت در بخش‌های گوناگون لیوینگ‌لب همکاری دارند و بسته به ماهیت هر پروژه، تیم‌های تخصصی مرتبط وارد عمل می‌شوند، به این ترتیب که طراحی هر سازه، سامانه یا نرم‌افزار توسط یک یا چند تیم انجام شده و هر تیم متناسب با حوزه‌ی تخصص خود در تحقق اهداف پروژه نقش‌آفرینی می‌کند.
رونمایی از عامل هوش مصنوعی در لیوینگ‌لب
امکان جدیدی که به تازگی در لیوینگ‌لب فراهم شده عامل هوش مصنوعی است که راهپیما کار طراحی و اجرایش را انجام داده است و درباره کاربری و علت ضرورتش می‌گوید: «ما پیش از عامل هوش مصنوعی در لیوینگ‌لب یک روبات داشتیم که مراحل آزمایش برخی فرایندها را انجام می‌داد اما تصمیم گرفتیم از صنعت ۳ به سمت صنعت ۴ حرکت کنیم و به جای روبات از عامل هوش مصنوعی استفاده کنیم، این عامل با کاراکتر فناپ زیرساخت که یک فضانورد است اجرا شده و به پلتفرم متصل است. شما می‌توانید با این عامل مکالمه عادی تا تخصصی در حوزه فعالیت های لیوینگ لب انجام دهید و پایش و کنترل موارد و سازه‌ها را در یک پروژه برایش تعریف کنید و بخواهید تا آن را اجرا کند مثلا اگر به او بگویید این اتاق خیلی تاریک است می‌تواند با اتصال به پلتفرم چراغ‌های آزمایشگاه را روشن کند یا دمای اتاق را مطابق آنچه می‌خواهید تنظیم کند و دستورات دیگری که در حوزه فعالیت های لیوینگ لب باشد را اجرا می‌کند.» او در پاسخ به این سوال که این عامل فارسی را می‌فهمد یا نه می‌گوید: «بله به راحتی می‌توانید با آن فارسی صحبت کنید و بدون اینکه به عامل خارجی مثل چت‌جی‌پی‌تی یا نمونه‌های دیگر وصل شود پاسخ می‌دهد در واقع این عامل کانسپچوال است و متناسب به هر حوزه‌ای می‌فهمد که درخواست شما چیست فقط کافی است در هر صنعت یا کسب‌و‌کاری دانش لازم را به آن انتقال دهید.»
