هوشمندسازی معدن، گریزناپذیر و امکان‌پذیر

خبرگزاری آنا: دنیا با شتاب فراوان بسوی هوشمندسازی صنعت معدن پیش می‌رود. پیش‌بینی شده است که حجم بازار معدن‌کاری دیجیتال از حدود ۹۳۰۰‌میلیون دلار در سال‌۲۰۱۹ به بیش از ۲۳‌هزار‌میلیون دلار در سال‌۲۰۲۷ برسد. اکتشاف، استخراج و فرآوری به‌عنوان سه رکن اساسی در بخش معدن به‌شمار می‌‌‌‌روند که برای هوشمندسازی هر‌کدام از این بخش‌ها وابستگی زیادی به فناوری اطلاعات و ارتباطات دارند.

اتصال فرایندهای مختلف در معادن به یکدیگر و خودکارسازی عملیات و بخش‌های مختلف معدن، دریافت داده‌ها و تجزیه و تحلیل داده‌های پیچیده در زمان کمتر باعث افزایش بهره‌‌‌‌وری، افزایش کیفیت و میزان تولید محصول، افزایش ایمنی، کاهش ریسک، افزایش سرعت عملیات، صرفه‌‌‌‌جویی در مصرف انرژی و کاهش و حذف کربن به دلیل پیامد تغییر اقلیم و گرمایش جهان می‌شود.

سه چالش در معدنکاری دیجیتال ایران

امید اصغری دبیر همایش و عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه کاهش عیار سنگ‌های معدنی در کنار نیاز بالا به آب و ضرورت معدن‌کاری در اعماق، ورود ایران را به مقوله معدن‌کاری دیجیتال ضروری ساخته است، ابراز داشت: از آنجا که روند کلی بهره‌وری در معادن ایران با چالش جدی روبه‌روست و دوره توسعه در معادن کشور طولانی و کند است، ورود به تحول دیجیتال ضرورت زیادی دارد.

اصغری افزود: دیجیتالی شدن معادن اولویت اصلی بسیاری از مدیران  معدنی دنیا است و  ۴۳ درصد مدیران معدنی بین‌المللی در این خصوص گفته اند دیجیتالی شدن را در در اولویت کاری خود قرار داده اند. در این باره می تولن گفت هوشمندسازی به معنای استفاده بیشتر از فرصت های موجود و فناوری ها است.

وی با اشاره به طرح امکان‌سنجی و اجرای معدن‌کاری هوشمند در ایران که همکنون در ایمیدرو در حال تکمیل است و گفت: هم‌اکنون این طرح در فاز میدانی است در حال پایش معادن کشور و برآورد ظرفیت پذیرش فناوری است. نتایج کنونی طرح که در نتیجه بررسی بیشتر معادن کشور به دست آمده، نشان می‌دهد که امکان هوشمندسازی معادن وجود دارد؛ اما سه‌مشکل جدی در این مسیر پیش‌روی کشور است. زیرساخت‌های موجود در معادن، بویژه عدم دسترسی به اینترنت مانع جدی توسعه معدن‌کاری دیجیتال است. مشکل دوم مربوط به اطلاعات پایه موجود و اعتبارسنجی آنها است و نکته اخر مربوط به آموزش بوده زیرا امروز نگاه قالب تولید در بخش معدن است.

هوشمندسازی برای بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های معدنی

مهدی ایزدیار، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان فناپ زیرساخت به عنوان اپراتور هوشمندسازی صنعتی ابراز داشت: ایران با داشتن تقریباً 1 درصد از جمعیت جهان، بیش از 7 درصد از کل ذخایر معدنی جهان را در اختیار دارد و از دید دارا بودن منابع زیرزمینی طبیعی در میان 10 کشور اول دنیا هستیم.

وی درباره مزیت‌های معدنکاری در ایران گفت: ذخایر بالا، دسترسی به آب‌های آزاد، نیروی انسانی توانمند و ارزان، قیمت پایین انرژی و… از جمله مزیت‌های معدنکاری در ایران است.

ایزدیار تصریح کرد: با وجود این جایگاه از ذخایر معدنی و این مزیت‌های عالی در حوزه معدنکاری اما میزان بهره برداری ایران از ذخایر معدنی خود  1 درصد است درحالیکه بطور‌ معمول در جهان میزان بهره‌برداری از منابع معدنی حدود 5 درصد است و در شرایطی که سهم بخش معدن، از تولید ناخالص داخلی جهانی 5.1 درصد است، سهم معدن از تولید ناخالص داخلی ایران 0.9درصد است و این رقم برای کشوری مثل ایران که ‌روی کمربند مس، طلا و سنگ‌آهن دنیا رقم بسیار پایینی است، در حالیکه سهم معدن از تولید ناخالص داخلی آفریقای جنوبی 8 درصد، شیلی 10 درصد، استرالیا 6 درصد، روسیه 8.5 درصد است.

مدیرعامل فناپ زیرساخت بازگو کرد: برپایه گزارش سال ۱۴۰۰ مرکز پژوهش‌های مجلس، فقط ۱۰ درصد چالش‌های بخش معدن به مشکلات بین‌المللی و ۱۳ درصد به معضلات محیط زیستی و منابع طبیعی بر می‌گردد و ۳۳ درصد ناشی از شیوه‌های مدیریتی وچالش‌های معدن‌داران است که در این میان بیش از همه از کاربرد فناوری‌های نوین در اکتشاف، استخراج، فرآوری و بهره‌برداری از منابع معدنی غفلت شده است.

ایزدیار اظهار داشت: بررسی‌ها نشان می‌دهد با بهره‌برداری اصولی از معادن با تکیه بر فناوری‌های نوپدید و لحاظ کردن کل زنجیره پایین دستی مواد معدنی، رسیدن به سهم 20 درصدی معادن از تولید ناخالص داخلی، دور از ذهن نیست.

این عضو کمیته راهبردی رویداد معدنکاری دیجیتال درباره مفهوم هوشمندسازی معدنکاری تاکید کرد: هوشمندسازی معدنکاری یک تحول همه‌جانبه در سازمان است و هدفش محدود به دیجیتالی کردن استخراج از معدن نیست بلکه به تمام اجزای سازمان مرتبط می‌شود. بطور ویژه، در بحث استخراج هوشمند به مسئله تولید باطله‌های معدنی متاثر از ویژگی‌های ذاتی کانی‌های استخراج شده، باطله‌های حاصل از نحوه طراحی، فرایندها و ساختار سایت معدنی پرداخته می‌شود. همچنین، استخراج هوشمند بر مؤلفه‌هایی مانند تصمیم‌گیری سازمانی، نحوه ارتباط با گروه‌های کارگری و بهینه‌سازی رویکردهای استفاده از منابع نیز تاثیر مستقیم دارد.

مدیرعامل فناپ زیرساخت در پایان تصریح کرد: تحول هوشمند در حوزه معدنکاری به سه عوامل بستگی دارد، نخست بازمهندسی و یکپارچه کردن فرایندها و تحت پوشش قرار دادن فعالیت‌های سازمان به کمک راهکار جامع مدیریت منابع سازمانی (ERP) دوم: نیروی کار آموزش دیده (با رویکرد تحول دیجیتال) و سوم رهبری منعطف برای تحقق ارزش با تاکید بر روش‌های چابک‌سازی

مسئله اصلی: نیاز بر پیاده‌سازی و ایجاد سیستم یکپارچه

سروش فولادچی با بیان اینکه معدن یکی از عوامل موثر بر توسعه اجتماعی، اقتصادی و انسانی است. افزایش میزان تقاضای جهانی برای مواد اولیه معدنی، کاهش عیار کان‌سنگ، بازار کار سخت‌گیرانه، الزامات و استانداردهای بالای تولید محصول و تاکید بر توسعه پایدار و حفاظت از منابع طبیعی را در زمره چالش‌های کنونی صنعت معدن در دنیا دانست که در کنار رقابت بین‌المللی، تاثیر محدودیت‌های فنی بر مقیاس‌پذیری اقتصادی و تداوم کاهش قیمت کامودیتی‌ها (فلزات اساسی) صنعت معدن ایران را وادار می‌کند که از راهکارهای نوآورانه استقبال کند. وی در این زمینه ابراز داشت: راهکار پیشنهادی برای مقابله با چالش‌های صنعت معدن‌کاری، ایجاد جریان اطلاعاتی آنی بین بخش برنامه‌ریزی منابع سازمانی (ERP) با سطوح متعدد فنی و پایین‌دستی محیط‌های معدنی است. مسئله اصلی، نیاز بر پیاده‌سازی و ایجاد سیستم یکپارچه است. تحول دیجیتال و فناوری‌های انقلاب صنعتی چهارم شامل اینترنت‌ اشیا (IoT)، هوش مصنوعی، اینترنت‌اشیای صنعتی (IIoT)، سیستم‌های سایبر-فیزیکی (CPS)، کلان‌داده و…، بهترین راه‌حل برای انجام این مهم در صنایع هستند.

معدنکاری دیجیتال نیازمند مدیران آماده

یحیی محمود، از مدیران اجرایی شرکت IBM و توسعه‌دهنده فناوری در پروژه‌های اجرایی گروه اکسنچر (Accenture) که بصورت آنلاین در این رویداد سخنرانی کرد در تشریح مسیر جهانی معدن‌کاری هوشمند ابراز داشت: استراتژی‌های مختلفی برای معدن‌کاری دیجیتال وجود دارد، بنابراین باید ابتدا جهت حرکت را پیدا کنیم و مهم‌تر از هرچیز به مدیری نیاز داریم که بتواند عهده‌دار تغییر مسیر از معدن‌کاری سنتی به معدن‌کاری هوشمند شود. بسیاری از مدیران، معدن‌کاری دیجیتال را نمی‌پذیرند و آن را چالشی در برابر خود می‌بینند که آنها را سردرگم می‌کند.

باید ساده‌ترین مدل را پیدا کنیم، همچنین تمهیدی برای عواقب و پیامدهای این تغییر مسیر بیاندیشیم. هدایت معدن‌کاری دیجیتال باید به‌گونه‌ای باشد که کارگر معدن هم جای خود را در آن به‌خوبی پیدا کند.

به گفته محمود، مساله مهم برای بخش پیشروی معدنی، اتوماسیون فرایندهای داخلی و پایه است. در معدن‌کاری دیجیتال، هماهنگ کردن همه فرایندها با یکدیگر مهم است، یعنی چطور با عملیات متمرکز، کل فرایند استخراج را دیجیتال کنیم.

ما نباید منتظر کمک دولت باشیم

ابراهیم جمیلی رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی و صنایع معدنی و کشاورزی ایران هم در این همایش گفت: چشم‌انداز هوشمندسازی صنعتی به همراه مسئولیت های اجتماعی جز اهداف است که در این حوزه ورود کرده ایم و سعی داریم تا این مقوله را در بخش های مختلف اجرایی کنیم.

وی در ادامه اظهار داشت: مقایسه کردن معدن کشور با سایر کشورها امکان پذیر نیست؛ چرا که معادن داخلی ما امکانات لازم برای هوشمندسازی را در اختیار ندارند در حالی که این اختیارات در معادن دنیا وجود دارد.

رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران تاکید کرد که ما نباید منتظر کمک دولت باشیم و افزود: امکان اینکه دولت سرمایه بیشتری را صورت دهد وجود ندارد،‌اینکه دولت بتواند اینترنت را در معادن فعال کند برای این بخش کافی است. جمیلی در ادامه از رایزنی‌ها برای هوشمندسازی هزار معدن در کشور خبر داد.

گفتنی است در این همایش کارگاه آموزشی « از ماجراجویی تا درس‌آموزی در خلق راهکارهای جامع سازمانی» را مهدی عرب‌زاده یکتا مدیر ارشد کسب‌وکارهای هوشمند فناپ زیرساخت و وحید حاجی‌پور و کارگاه تخصصی « معدن متصل» را کیوان عزیزمحمدی ارائه کردند همچنین 10 استارتاپ برتر در حوزه معدنکاری دیجیتال معرفی شدند و در طول سه روز نمایشگاهی با حضور نزدیک به 30 شرکت حوزه معدن و هوشمندسازی برپا بود.