رایانه‌ها توان اندیشیدن ندارند، اما می‌توانند کارهایی کنند که فقط از عهده انسان برمی‌آید. فناوری چنان قدرتی به رایانه‌ها داده است که فعالیت‌های ادراکی مانند تشخیص دستخط یا تشخیص چهره را با دقتی فوق‌العاده بالا انجام دهند. علاوه‌براین، فعالیت‌هایی مانند تصمیم‌گیری یا استدلال بر اساس اطلاعات جزئی یا غیرقطعی که نیازمند بهره‌گیری از مهارت‌های شناختی هستند، با هوش مصنوعی اجرا می‌شود. به چنین فناوری‌هایی که ساختار و رویکردهای مغز انسان را تقلید می‌کنند، فناوری‌های شناختی گفته می‌شود.
عبارت شناخت (Cognitive) به شاخه‌ای از علوم کامپیوتر اشاره دارد که در آن فرایندهای مغز انسان، با استفاده از روش‌های مختلفی چون پردازش زبان طبیعی، داده‌کاوی و طبقه‌بندی الگوها، شبیه‌سازی و تکرار می‌شوند. فناوری‌های شناختی زیرمجموعه‌ای از هوش مصنوعی هستند که خود زیرشاخه‌ای از علم زیست‌تقلید (Biomimetics) است.
محاسبات شناختی
اکثر ما با روش استاندارد موتورهای جستجو مانند گوگل آشنا هستیم. این موتورها، یک هدف مورد جستجو را به فهرستی از نتایج متصل می‌کنند. درواقع، رویکرد پایه در موتورهای جستجو از سال 1980 میلادی تاکنون یکسان بوده است؛ کاربر عبارتی را وارد می‌کند و متناظر با آن، مجموعه‌ای از لینک‌ها را برای ورود به صفحه‌های متناسب با عبارت خود دریافت می‌کند.
روش سنتی جستجوی کلمات کلیدی محدودیت‌های خاص خود را دارد و معمولا نکات ظریف موجود در جستجوی کاربر و وب‌سایت‌ها را در نظر نمی‌گیرد. سیستمی که بر مبنای اصول محاسبات شناختی طراحی شده است، بر اساس تعاملات خود با کاربر و نتایج تکراری تصمیم می‌گیرد و معیار آن فقط اطلاعات ذخیره شده و شباهت‌یابی در آن‌ها نیست.
فناوری‌های شناختیِ مبتنی بر این نوع از محاسبه، عملکردی شبیه به ذهن انسان دارند و سرعت، دقت و اطمینان را چاشنی الگوریتم‌های خود می‌کنند. در این فناوری‌ها، حجم‌های بسیار بالایی از اطلاعات در زمان کوتاهی پردازش و تحلیل می‌شود. این سیستم‌ها یک رویکرد ثابت را پیش نمی‌برند، بلکه به‌صورت پویا یاد می‌گیرند و بر اساس آموزه‌های جدید تغییر می‌کنند.
مثال‌هایی از کاربرد فناوری‌های شناختی در صنایع و حوزه‌های مختلف
- بدون اینکه لزوما حضور این فناوری‌ها را تشخیص دهیم، تقریبا همه ما روزانه با فناوری‌های شناختی سروکار داریم:
- نتفلیکس، آپارات، یوتیوب و وبسایت‌های مشابه از رویکردهای تشخیص رفتار و پیشنهاد هوشمند برای جلب توجه کاربران خود استفاده می‌کنند.
- اگر یک ابزار از پلتفرمی مانند آمازون بخرید، بلافاصله با فهرستی از تجهیزاتی مواجه می‌شوید که کم و بیش به خرید آن‌ها نیز ممکن است نیازمند بوده یا علاقه داشته باشید.
- اگر در فیسبوک چند پست درباره علاقه خود به تغییر دکوراسیون منتشر کنید، در دفعات بعدی حضور در این شبکه اجتماعی با تبلیغاتی متناسب با این پست‌ها مواجه می‌شوید.
هدف اصلی در یک فناوری شناختی، تشخیص موضوعات مرتبط و نامرتبط است تا با استفاده از آن‌ها بهترین توصیه‌ها و پیشنهادها به کاربر ارائه شود. جدا از این مثال‌های آشنا، کارآفرینان و مدیران صنایع مختلف، قدرت این فناوری هوشمند را تشخیص داده‌اند و در حال جذب حداکثری اهرم‌ها و ایده‌های آن هستند. فناوری‌های گذشته با انواع فناوری‌های شناختی تلفیق می‌شوند تا بهبود خدمات و محصولات ممکن شود. در این مسیر، یادگیری ماشین، هوش مصنوعی و علوم شناختی از پایه‌ای‌ترین ابزارها هستند.
ولتوک (سیستم سلامت)
هدف از ساخت ولتوک (Welltok) تلاش برای دستیابی به اطلاعات به‌روز، قابل اطمینان و مفیدِ بهداشتی است. همه‌گیری کرونا قابل‌لمس‌ترین وضعیتی است که دیدیم گسترش اطلاعات نادرست برای مردم عادی و نظام‌های سلامت کشورها چگونه مسئله‌ساز می‌شود. ولتوک پلتفرمی است که به چالش تشخیص و طبقه‌بندی بیماری‌ها، بر اساس اطلاعات جمعی و شخصی، پاسخ می‌دهد.
این پلتفرم، از نرم‌افزاری تحت عنوان هارمونیکس (Harmonix) بهره می‌برد که بر مبنای اصول محاسبات شناختی ساخته شده است و قابلیت پردازش آنی حجم بالایی از داده‌ها را دارد. در قلب این فرایند پردازش داده، الگوریتمی قرار دارد که برای هر بیمار، بهترین تشخیص را متناظر با پارامترهای مختص او استنباط و ارائه می‌کند. ولتوک همچنین، به شرکت‌های بیمه، سازمان‌های بهداشتیِ دولتی و بین‌المللی و دانشگاه‌های پزشکی نیز پیشنهادهای راهبردی و حل مسئله می‌دهد.
این پلتفرم، در سال 2021 به‌عنوان بهترین پلتفرم اینترنت اشیا سیستم سلامت شناخته شد. ولتوک می‌تواند با دقت 90 درصد، بیماری‌های مختلف را در افراد تشخیص دهد.
ونتیج پوینت ای‌آی (اقتصاد)
وی‌پی ای‌آی (VP AI سرواژه Vantage Point AI) پلتفرم هوشمندی در حوزه اقتصاد است که برای کاربران خود، بر اساس وضعیت کنونی اقتصادی و پارامترهای مدنظر کاربر، پیشنهادهای سرمایه‌گذاری تولید می‌کند.
تشخیص بهترین سهم برای خرید چالشی بوده که همیشه سرمایه‌گذاران خرد و کلان با آن روبرو بوده‌اند. وی‌پی ای‌آی با استفاده از دانش یادگیری ماشین و هوش مصنوعی، برای کاربران خود سناریوسازی می‌کند و متناسب با امکانات مالی و ریسک‌پذیری آن‌ها، پیشنهاد سرمایه‌گذاری می‌دهد.
این پلتفرم از قوی‌ترین ابزارهای هوشمند در دنیای سیستم‌های پیشنهاددهی (Recommendation Systems) است. تعاریف جدید از محاسبه‌های ریاضی در قالب فناوری‌های شناختی، به VP AI دقت 87 درصدی در تشخیص الگوهای مالی برای بخش‌های مختلفی مانند انرژی، سلامت و تولیدات کارخانه‌ای داده است.
اسپارک‌کاگنشن (صنایع معدنی و انواع مشابه)
اسپارک‌کاگنشن (SparkCognition) پلتفرمی بر پایه محاسبات شناختی است که به موضوعاتی مانند پیش‌بینی و پیشگیری از خرابی تجهیزات، بروز حوادث فاجعه‌آمیز و محافظت از داده‌های حیاتی سازمان‌ها می‌پردازد. برای مثال، در حوزه استخراج معدن، این پلتفرم بازه‌های تعمیر یا نیاز به سرویس تجهیزات را برای شرکت‌های معدنی مشخص می‌کند و اطلاعات مرتبط با حسگرها را ایمن‌سازی می‌کند.
همچنین، شرکت‌های نفت و گاز برای کشف منابع جدید و انجام حفاری در حوزه‌های نفت و گاز از اپلیکیشن‌های زیرمجموعه این پلتفرم استفاده می‌کنند. دقت این پلتفرم شناختی حدود 75 درصد است.
نیومنتا (تحقیقات علمی)
نیومنتا (Numenta) از ترکیب علوم عصب‌شناسی و ریاضیات استفاده می‌کند تا مسائل علوم مختلف را شبیه یک ذهن انسانی مدل‌سازی و حل کند. درواقع، نیومنتا یک قدم فراتر از شبکه‌های عصبی است. در این پلتفرم، فناوری‌های شناختی با چارچوب‌های ریاضی موجود در شبکه‌های عصبی ادغام می‌شود تا عمل سناریوسازی و تشخیص مدل تسهیل شود. مهم‌ترین ویژگی نیومنتا، شباهت باورنکردنی آن به ساختارهای پیچیدهِ تصمیم‌گیری در مغز انسان است.
فواید بهره‌وری از فناوری‌های شناختی
هوش مصنوعی برای تعریف الگوریتم‌های کاربردی و حل یک مسئله خاص طراحی شده است، اما محاسبات شناختی یک گام فراتر می‌‌روند و تلاش می‌کنند هوش و دانش (حتی معرفت) انسانی را شبیه‌سازی کنند و بکار بگیرند.
فناوری‌های شناختی فرایندهای تجاری ساده‌تر و کاراتری تعریف می‌کنند
متناظر با تحرکات تجاری در زمان واقعی، فناوری‌های شناختی می‌توانند جریان‌های سرمایه‌گذاری و عرضه و تقاضای مختص هر کسب و کار را تشخیص دهند. با استفاده از داده‌های آنلاین و آفلاین، فرصت‌های تجاری تشخیص داده می‌شوند و با هدف‌گذاری و تعریف سناریوهای کاری، فرایندهایی با هدف فائق آمدن به مشکلات پیش‌بینی شده و برای دستیابی به اهداف سازمان، تعریف می‌شوند.
تحلیل دقیق داده‌ها
تا پیش از تعریف و ورود فناوری‌های شناختی به دنیای ذخیره و تحلیل داده‌ها، رایانه‌ها همیشه به نظارت عامل انسانی نیاز حداکثری داشتند. محاسبات شناختی راهکاری در تلاش انسان برای کاهش نیاز به این نظارت و تعریف سیستم‌های استدلالی مشابه ذهن انسان بودند.
امروزه، سیستم‌های تحلیل داده مانند «واتسون» محصول شرکت آی‌بی‌ام، به پزشکان در جمع‌آوری و تحلیل دقیق داده‌ها کمک می‌کنند. با استفاده از این پلتفرم‌های شناختی، پزشکان سناریوهای دقیق‌تری می‌سازند و پارامترهای موثر را بهتر تشخیص می‌دهند.
بهبود تعامل با مشتری
با استفاده از فرایندهای اتوماسیونِ رباتیک، فناوری‌های جدید به اهرم شرکت‌های تجاری، در ایجاد رابطه مثبت و بلندمدت با مشتریان، تبدیل شده‌اند. برای مثال، ربات‌های گفت‌وگو (چت‌بات) این امکان را فراهم کرده‌اند که به‌صورت 24 ساعته امکان پاسخ‌دهی و تعامل با مشتری وجود داشته باشد.
درنهایت، هدف فناوری‌های شناختی تعامل حداکثری بین انسان و ابزارهای ساخت اوست. گوگل، فیسبوک، آمازون و بسیاری از شرکت‌های بزرگ دیگر به دنبال تعریف الگوریتم‌ها و سخت‌افزارهای محاسبات شناختی هستند که در آن‌ها، دقت رباتیک با استدلال انسانی ادغام شده و با کمترین تلاش کاربر، بهترین نتیجه به او پیشنهاد می‌شود.
فناپ زیرساخت با استفاده از فناوری‌های شناختی در ارائه راهکارهای فناورانه سازمانی، زمینه بهره‌مندی از مزایای فناوری‌های نوپدید را در مدیریت بهتر و حل چالش‌های روزمره فراهم کرده است. با ما در تماس باشید.
