انواع مرکز داده در یک نگاه

از آنجا که هر کسب‌وکاری نیازهای خاص خود را دارد، انواع مرکز داده برای رفع این نیازها ایجاد شده‌اند. هر یک از این مراکز دارای اهمیت، ویژگی‌ها وکارکردهای خاص خود است که در ادامه به اختصار آنها را معرفی و کارکردهایشان را بررسی می‌کنیم.

شرکت‌های بزرگ معمولا ترجیح می‌دهند مراکز داده‌ای داشته باشند که کاملا تحت مالکیت و مدیریت خودشان باشند. این نوع مراکز داده خصوصی، فعالیت‌های IT و نرم‌افزارهای کاربردی (applications) ضروری آن شرکت را پشتیبانی می‌کنند و ممکن است در محل آن شرکت یا مکان دیگری واقع باشند. همچنین ممکن است شامل چند مرکز داده باشند که در نقاط مختلفی از جهان مستقر هستند؛ مثلا اگر یک کسب‌وکار مشتریانی از نواحی مختلف در سراسر دنیا داشته باشد، می‌تواند مراکز داده را در مکان‌هایی نزدیک به مشتریان خود مستقر کند تا خدمات سریع‌تری را ارائه دهد.

بسیاری از شرکت‌ها مراکز داده سازمانی را انتخاب می‌کنند تا کنترل بیشتری روی امنیت اطلاعاتشان داشته باشند. شرکت‌ها همچنین می‌توانند متناسب با نیازهایشان مرکز داده سازمانی خود را شخصی‌سازی کنند. از سوی دیگر احداث مراکز داده سازمانی مستلزم صرف زمان، تلاش و سرمایه‌گذاری سنگین و رسیدگی به امور نگهداری و تعمیرات است؛ به ویژه آنکه اتکا به یک مرکز داده ریسک بالایی در بر دارد و بنابراین شرکت‌ها باید تعداد بیشتری مرکز داده برای خود راه‌اندازی کنند.

در میان انواع مرکز داده، این نوع است که زیرساخت، سخت‌افزارهای لازم برای رایانش و ذخیره‌سازی و سرویس‌ها را به شرکت‌ها ارائه می‌دهند و شرکت‌ها به جای خرید، موارد گفته شده را از این نوع مراکز داده اجاره می‌کنند. امور مدیریتی ممکن است بطور کامل یا محدود بر عهده مرکز داده باشد. در حالت اول تمام جزئیات فنی و داده‌های بک اِند (سمت سرور) را شرکت ارائه‌دهنده خدمات مرکز داده مدیریت و کنترل می‌کند و در حالت دوم شرکت دریافت‌کننده خدمات روی خدمات مرکز داده کنترل دارد. در این حالت شرکت اجاره‌کننده نیاز به رسیدگی به امنیت، نگهداری و تعمیرات و امور مشابه را ندارد و مسئولیت نگهداری از اجزا و تداوم خدمات شبکه، به‌روزرسانی سیستم عامل‌ها و برنامه‌های سیستمی و بازیابی سیستم در صورت بروز مشکل بر عهده مرکز داده است.

اگر شرکتی بخواهد کنترل مرکز داده خود را به دست داشته باشد ولی نخواهد همه فضاها و منابع لازم برای میزبانی مرکز داده را در محل شرکت خریداری کند گزینه‌ای را به نام مراکز داده کولوکیشن پیش روی خود دارد. در این حالت مالک مرکز، فضای مرکز داده را به شرکت متقاضی اجاره می‌دهد. شرکت اجاره‌کننده سخت‌افزار مورد نیاز خود را فراهم می‌کند (مانند سرور، دستگاه ذخیره‌سازی و فایروال) و مرکز داده کار تامین و مدیریت زیرساخت را برعهده دارد، از جمله فضای فیزیکی، پهنای باند و سیستم‌های سرمایشی و امنیتی.

محبوبیت این نوع مراکز داده از دهه اول قرن میلادی جاری (حدود دهه 80 شمسی) پیوسته در حال افزایش است. از مزایای آنها مقیاس‌پذیری بالا است که در فرایند رشد شرکت‌ها به آنها کمک می‌کند، زیرا می‌توانند بدون دردسر، سرورها و دستگاه‌هایی را به مجموعه خود اضافه یا حذف کنند (هرچند هزینه‌ها ممکن است با افزایش ظرفیت به سرعت بالا رود). افزون براین، شرکت‌ها این گزینه را خواهند داشت که از مرکز داده نزدیک به مشتریان خود استفاده کنند.

این مراکز داده قابل اطمینان و اتکاپذیر هستند و واضح است که استفاده از این مراکز داده باعث صرفه‌جویی در هزینه‌ها می‌شود: شرکت نیازی به ساخت مرکز داده در نقاط مختلف نخواهد داشت و در عوض می‌تواند بر اساس بودجه و نیازهای فعلی خود آن را اجاره کند. رسیدگی به اموری مانند نصب تجهیزات و دستگاه‌ها، مدیریت برق و دیگر فرایندهای نگهداری و تعمیرات نیز لازم نخواهد بود.

امروزه یکی از محبوب‌ترین انواع مرکز داده، مراکز داده ابری است. این مراکز داده را شرکت‌های ارائه دهنده خدمات ابری اداره می‌کنند و شبیه یک مرکز داده مجازی هستند. مشتریان با اجاره زیرساخت قادر خواهند بود طی چند دقیقه یک مرکز داده مجازی برای خود فراهم کنند (مدل زیرساخت به عنوان سرویس یا (IaaS. در این حالت فضاهای ذخیره‌سازی، داده‌ها و برنامه‌ها خارج از محل شرکتی خواهد بود که از خدمات ابری استفاده می‌کند و این شرکت دغدغه اداره و تامین امنیت مرکز داده را ندارد زیرا این موارد بر عهده شرکت ارائه دهنده خدمات خواهد بود.

برخی شرکت‌های پرطرفدار و مشهور ارائه خدمات ابری، خدمات وب آمازون (AWS)، گوگل، مایکروسافت آژور و سیلزفورس (Salesforce) هستند.

مراکز داده ابری می‌توانند خصوصی یا عمومی باشند. مراکز داده عمومی مانند آژور یا AWS منابعی را از طریق اینترنت به عموم عرضه می‌کنند اما مراکز خصوصی خدمات ابری سفارشی‌سازی شده ارائه می‌دهند و شرکت‌ها دسترسی انفرادی به فضای ابری خصوصی خواهند داشت.

استفاده از خدمات مراکز داده ابری باعث صرفه‌جویی در هزینه‌ها می‌شود زیرا نیازی به دایر کردن مرکز داده نیست و فقط باید هزینه سرویس دریافتی تا زمانی که به آن نیاز است پرداخت شود. نیازی به هیچ‌گونه نگهداری و تعمیرات وجود ندارد و طرح‌های پرداخت هزینه منعطف هستند.

جدیدترین انواع مراکز داده یعنی مراکز داده لبه هنوز در مرحله تکوین و توسعه هستند. اینها مراکز داده کوچکتری هستند که مشکل تاخیر زمانی (Latency) را با نزدیکی جغرافیایی به لبه شبکه و منابع داده حل کرده‌اند. مراکز داده لبه‌ همچنین عملکرد نرم‌افزارهای کاربردی و تجربه کاربر را بهبود می‌بخشند، به‌ویژه برای امور داده‌بر (data-intensive) در لحظه مانند تحلیل کلان‌داده‌ها، هوش مصنوعی و توزیع محتوا.

این مراکز به یک مرکز داده بزرگ مرکزی یا مراکز داده دیگر متصل هستند. آنها در آینده خواهند توانست از خودروهای خودران و اینترنت اشیا پشتیبانی کنند.

شهرک‌‌های مرکز داده یا مراکز داده فرامقیاس در دسته‌بندی‌های مربوط به انواع مرکز داده، جزو مراکز بسیار عظیم هستند که میزبانی هزاران سرور را انجام می‌دهند. این نوع مراکز طوری طراحی شده‌اند که مقیاس‌پذیری بالایی داشته باشند و بتوان با اضافه کردن دستگاه‌ها و تجهیزات بیشتر یا بالا بردن قدرت سیستم، ظرفیت‌ها و منابع در اختیار را گسترش داد. طراحی آنها همچنین طوری است که بتوانند با برخورداری از زیرساخت و اتصال بهینه شبکه و حداقل تاخیر از عهده بار کاری با مقیاس بزرگ بر بیایند.

با افزایش تولید داده، تقاضا برای ساخت شهرک مرکز داده  نیز روبه افزایش است. در حال حاضر کسب‌وکارها با مقادیر انبوهی از داده سروکار دارند که این مقدار در حال افزایش است. برای دخیره‌سازی و مدیریت چنین حجمی از داده به مراکز داده بسیار بزرگ نیاز است که شرکت‌های بزرگی مانند آمازون، مایکروسافت و گوگل می‌توانند در اختیار آنها قرار دهند (به ترتیب AWS، مایکروسافت آژور و پلتفرم ابری گوگل).

زیرساخت‌های رایانشی فرامقیاس بیشترین تراکم سخت‌افزار را با کمترین هزینه‌های سرمایش و کمترین هزینه‌های سربار مربوط به اداره مرکز‌ ارائه می‌دهند.

از کاربردهایی که شهرک‌های مرکز داده یا مراکز داده فرامقیاس ممکن می‌کنند رایانش مرتبط با کلان‌داده‌ها مانند هوش مصنوعی، اتوماسیون، و تحلیل، ذخیره‌سازی و پردازش داده است.

افزونگی در شهرک مرکز داده از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا سیستم‌ها اغلب خودکار عمل می‌کنند؛ آنها در پس‌زمینه، ‌با حداقل نظارت مستقیم و بصورت تمام‌وقت فعالیت دارند.

مراکز داده ریتیل (Retail یا خرده‌) یکی از انواع مرکز داده هستند که کوچکند و در فضایی محدود (معمولا شامل کمتر از ده رک) خدمات مدیریت و ذخیره‌سازی داده را به چندین کسب‌وکار ارائه می‌دهند. این مراکز داده ظرفیت محدودی دارند و به همین دلیل مناسب کسب‌وکارها یا استارتاپ‌هایی هستند که مقدار ذخیره‌سازی داده موردنیازشان خیلی زیاد نیست. در مقابل مراکز داده یکجا یا عمده مراکز بزرگی هستند که با برخورداری از ظرفیت‌های بالاتر، برای شرکت‌های متوسط تا بزرگ مناسب هستند. فضای مرکز داده عمده برای اجاره به چند کسب‌وکار مختلف تقسیم می‌شود اما در مواردی نیز می‌تواند فقط به یک کسب‌وکار اجاره داده شود.

مراکز داده ریتیل از نوع مراکز کولوکیشن هستند. البته برخی منابع، مراکز داده عمده را نیز از انواع مراکز کولوکیشن به شمار می‌آورند اما تفاوت‌‌هایی بین این دو نوع مرکز داده وجود دارد که سبب می‌شود برخی منابع دیگر، آن را از مراکز متداول کولوکیشن متفاوت قلمداد کنند. یکی از این تفاوت‌ها آن است که در مراکز داده عمده، فضاهایی که اجاره می‌شود معمولا بزرگتر هستند و گاهی یک طبقه یا یک ساختمان به یک شرکت اجاره داده می‌شود.

همچنین عموما در مراکز داده عمده، شرکت اجاره کننده کنترل بیشتری روی زیرساخت‌ها دارد و بیشتر قادر به شخصی‌سازی فضای فیزیکی بر مبنای نیاز خود است. تفاوت دیگر در محاسبه برق مصرفی شرکت‌هاست: در مراکز داده عمده میزان مصرف برق شرکت سنجیده و در محاسبه هزینه‌ها لحاظ می‌شود.

در پایان لازم است اشاره شود که این تفاوت‌ها به تدریج در حال کم‌رنگ شدن هستند و مرز بین این دو نوع مرکز داده به‌مرور در حال محو شدن است.