فناپ زیرساخت بعنوان اپراتور صنعت هوشمند و بازوی هوشمندسازی صنعتی هلدینگ فناپ، نقش محوری در پیاده‌سازی زیرساخت‌های هوشمندسازی و بکارگیری هوش مصنوعی در صنایع ایران دارد. سید مهدی حسینی، مدیر ارشد صنعت هوشمند شرکت فناپ‌زیرساخت، در گفت‌وگو با کارنگ از چالش‌ها، فرصت‌ها و الزامات هوشمندسازی سخن گفته و تأکید می‌کند که هوش مصنوعی بدون شناخت مسئله، داده باکیفیت و آمادگی و بلوغ دیجیتال، نه تنها مزیتی ایجاد نمی‌کند، بلکه ممکن است به سرخوردگی و اتلاف منابع بیانجامد.
استراتژی فناپ زیرساخت و چشم‌انداز شما در خصوص توسعه هوش مصنوعی چیست؟
نقش تحول آفرین هوش مصنوعی در صنایع و کسب وکارها غیرقابل انکار است و در پی آن اکوسیستم حوزه فناوری و نوآوری، توجه ویژه‌ای به هوش مصنوعی دارد. فناپ زیرساخت نیز در عصر تحول دیجیتال بر توسعه و بکارگیری مؤثر آن در ایجاد و تأمین «راه‌حل‌های جامع هوشمندسازی» به عنوان یکی از مصادیق انقلاب صنعتی چهارم، متمرکز است.
مهم‌ترین چالشی که در توسعه و پیاده‌سازی هوش مصنوعی در ایران وجود دارد چیست؟
نه تنها در ایران بلکه در جهان، هوش مصنوعی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. یکی از مشکلات بسیار مهم این است که سازمان‌ها، صنایع و شرکت‌هایی که به دنبال بکارگیری هوش مصنوعی هستند، در بیشتر موارد رویکرد مسئله محور ندارند؛ یعنی برای پاسخگویی به یک چالش و یک نیاز و مسئله در پی بهره‌گیری از هوش مصنوعی نیستند. بلکه برعکس، از سمت راه حل وارد می‌شوند، بی‌آنکه مشخص باشد این راه حل کدام مشکل را قرار است حل کند؛ بنابراین، حرکت بسوی هوش مصنوعی در این شرایط با اتلاف وقت و هزینه همراه است و سرخوردگی را در پی دارد و به یک تجربه ناموفق بدون نتیجه در سازمان می‌انجامد که با این تجربه چه بسا برای همیشه آن را کنار بگذارد.
بنابراین نخستین گام در پیاده‌سازی موفق هوش مصنوعی، سنجش آمادگی و بلوغ دیجیتال سازمان، مشخص کردن دامنه، تدوین نقشه راه و تعریف پروژه‌های پیشران بر اساس نیازهای واقعی است.
هوش مصنوعی یک افزونه (add on) نیست و فرایند پیاده‌سازی و بکارگیری آن مثل برنامه خرید یک برنامه نرم‌افزاری نیست؛ بلکه باید تفکر و مدل ذهنی داده محوری در بهره‌گیری از هوش مصنوعی در کل سازمان از بالا تا پایین پیاده‌سازی و نهادینه شود.
ضمن این که بهره گیری بهینه از هوش مصنوعی بدون داده باکیفیت و دارای برچسب و ریزدانگی مناسب و سایر مشخصات لازم، امکان‌پذیر نیست. آن هم داده‌ای که باید در سازمان موجود و یا ایجاد شود؛ بنابراین، توجه به تعهد مدیران ارشد، فرهنگ، آموزش، اطلاع‌رسانی و همراه‌سازی کارکنان در فراگیری این مدل ذهنی در سراسر سازمان بسیار مهم و الزامی است.
آیا شما تا الان با رگولاتور در این حوزه به مشکلی برخورده‌اید؟ نقش رگولاتور را در توسعه یا حتی در جلوگیری از توسعه، چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تنظیم‌گری یا رگولاتوری در حوزه هوش مصنوعی در دنیا و ایران، باتوجه به ابعاد مختلف فناوری، فلسفی، کاربردی و پیچیدگی‌های دیگر هنوز به درستی شکل نگرفته و در ابتدای راه است و به همین دلیل اظهارنظر در این مورد به نظر زود می‌رسد؛ اما نقش مؤثر و مهم رگولاتوری چه مثبت و چه منفی، انکارناپذیر است. بویژه برای اکوسیستم فناوری و نوآوری کشور، بطورکلی، تنظیم‌گر، بیش از آنکه نقش بازدارنده را بازی کند، باید نقش هدایت‌گر و تسهیل‌گر را ایفا کند. اگر رویکرد رگولاتور به دلیل نداشتن درک درست از شرایط روز فناوری و روندهای نوآوری در دنیا و کشور، کنش‌پذیر و یا خنثی باشد، آن وقت تبدیل به مانعی خواهد شد که نه تنها روند پیشرفت ارگانیک و منطقی را مختل می‌کند؛ بلکه ممکن است فرایند توسعه و بومی‌سازی این حوزه را دست‌کم در کوتاه مدت یا میان مدت در کل اکوسیستم فناوری و نوآوری کشور، متوقف کند.
هوش مصنوعی چگونه می‌تواند به رقابت‌پذیری کسب‌وکارها در ایران کمک کند؟
با بررسی روند انقلاب‌های صنعتی در طول تاریخ به این نتیجه می‌رسیم که رویکرد و مفهوم هوش مصنوعی در عصر کنونی می‌تواند انقلاب صنعتی چهارم را به چالش بکشد. امروزه دو مفهوم تحول دیجیتال و انقلاب صنعتی خودشان تحت تأثیر هوش مصنوعی متحول شده‌اند. در کنار سرمایه انسانی، داده‌های قابل تحلیل بعنوان خون درون رگ سازمان به دومین دارایی باارزش و راهبردی تبدیل شده‌اند؛ چرا که با ایجاد بینش و نگرش عمیق، پایه تصمیم‌گیری‌های پیشنگرانه و پیشگیرانه به کمک مدل‌های هوش مصنوعی هستند. چنین رویکرد و ابزاری، امروزه به یک مزیت رقابتی غیرقابل انکار تبدیل شده است. سازمان‌هایی که ارزش داده را نمی‌دانند و از آنها به طریق درست و مناسب استفاده نمی‌کنند، بدون شک از رقبای مجهز به این امکانات عقب خواهد ماند.
در کسب وکارها، اتخاذ تصمیم‌های درست در کوتاه‌ترین زمان مناسب، فوق‌العاده مهم است. هوش مصنوعی با استفاده از تحلیل داده می‌تواند این امکان را فراهم کند که سازمان‌ها با بینش و رویکردهای پیش‌بینانه، پیشگیرانه و تحلیل روندها، تصمیم‌های مناسب را در زمان مناسب بگیرند، روندی که باعث می‌شود که با بهبود و افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه، یعنی با نهاده کمتر، خروجی بیشتر حاصل شود و با ایجاد مزیت رقابتی منجر به این می‌شود که هر سازمان یا صنعت نسبت به رقیب خود پیشی بگیرد.
هوش مصنوعی طی ۵ تا ۱۰ سال آینده چه تغییراتی در صنایع ایران ایجاد خواهد کرد؟
در این زمینه هم در ایران و هم در دنیا پیشبینی‌هایی از سوی مؤسسه‌های بزرگ و معتبر انجام شده است. توجه به این نکته مهم است که فناوری هوش مصنوعی هنوز در ابتدای راه است و توسعه آن در ایران خیلی بستگی دارد به شرایط و هموار بودن راه توسعه، همچنین رگولاتوری، محدودیت‌ها و تحریم‌ها، نقش بسزایی در این روند خواهند داشت. اما این مسیری است که حتما طی خواهد شد. در بازه زمانی ۵ تا ۱۰ سال آینده، شاید نه در همه ارکان صنعت و کسب وکارها، ولی در سازمان‌هایی که بالغ‌تر و فناوری محورتر هستند، هوش مصنوعی نقش و جایگاه بسیار مهم و مؤثری خواهد داشت.
این تصور که بگوییم هوش مصنوعی جایگزین سرمایه انسانی یا نیروی کار می شود، درست نیست. اگرچه در برخی موارد ممکن است در مشاغل ساده چنین اتفاقی بیافتد، اما نکته بسیار مهم این است که هوش مصنوعی جایگزین نیروهایی می‌شود که از هوش مصنوعی استفاده نمی‌کنند.
آیا شما محصولی در حوزه هوش مصنوعی توسعه داده‌اید یا خیر؟
در حوزه هوشمندسازی، تمرکز صرف بر ارائه محصول گمراه‌کننده است؛ چرا که هوشمندسازی بیش از هر چیز نیازمند ارائه «راه‌حل‌های جامع، یکپارچه» و متناسب با نیاز هر سازمان است. ما در فناپ زیرساخت بعنوان اپراتور صنعت هوشمند و شریک راهبردی صنایع در حوزه هوشمندسازی، رویکرد محصول محور نداریم، بلکه مأموریت ما طراحی و ارائه «راه‌حل جامع» بر بستر یک پلتفرم یکپارچه با بکارگیری و توسعه هوش مصنوعی است.
امروزه در چارچوب انقلاب صنعتی چهارم و تحول دیجیتال، داشتن رویکرد پلتفرمی بسیار مهم و ضروری است؛ رویکردی که میان انواع سامانه‌های مختلف یکپارچگی ایجاد می‌کند و تفکر و فرهنگ داده محوری را شکل می‌دهد. این رویکرد می‌تواند به یک شایستگی و مزیت رقابتی تبدیل شود. پلتفرم، لایه اصلی هوشمندسازی در اکوسیستم است؛ لایه‌ای که با ایجاد زنجیره ارزش، تمامی بازیگران را با هدف خلق مطلوبیت برای ذی‌نفعان به هم متصل و یکپارچه می‌کند.
بنابراین شرکت فناپ زیرساخت با رویکرد تأمین و ایجاد یک «راه‌حل جامع» شخصی‌سازی‌شده برای هر سازمان، در زنجیره ارزش خود، از توانمندی‌ها و تجربه و تخصص‌های مختلف در حوزه‌های مراکز داده، راهکار جامع برنامه‌ریزی منابع سازمانی (ERP)، حمل‌ونقل هوشمند، پلتفرم اینترنت اشیا، راهکار «سیستم مدیریت تصویری مبتنی بر هوش مصنوعی»، راهکار «سلامت دیجیتال» و… خودش را در اکوسیستم فناوری و نوآوری کشور، جانمایی کرده است.
