مجله سلامت: تحول دیجیتال یک انتخاب یا یک الزام؟ حقیقت این است که مقاومت در مقابل تغییر و تحول قدم نهادن در مسیر انقراض است. جان چمبرز مدیر عامل پیشین شرکت سیسکو، می‌گوید: «دست‌کم 40 درصد از شرکت‌ها در 10 سال آینده نابود می‌شوند، اگر روش‌هایی برای تغییر کل شرکت خود با هدف انطباق با فناوریهای مدرن پیدا نکنند.»
درباره تحول دیجیتال
سید مهدی حسینی، مدیر ارشد سلامت هوشمند فناپ زیرساخت، در نخستین کنگره طب حکمت بنیان با بیان این مطلب در تبیین مفهوم تحول دیجیتال ابراز داشت: مفهوم تحول دیجیتال بیشتر بر تحول استوار است تا فناوری، زیرا فناوری همیشه کموبیش در دسترس هست، اما تحول در مدل ذهنی به متفاوت بودن میانجامد. بنابراین تحول دیجیتال یک تغییر مدل ذهنی شامل سه رکن اساسی است: نخست بازتعریف مدل (بوم) و فرایندهای کسب وکار، دوم تغییر نگاه به ذی‌نفعان و شناسایی درست آنها و نیازهایشان و سوم بکارگیری مناسب و به اندازه فناوریهای نوپدید.
انقلاب صنعتی پنجم پاسخی به کاستی‌های صنعت 4
حسینی در ادامه گفت: شاید تنها کاستی انقلاب صنعتی چهارم توجه بیش از اندازه به فناوری و نادیده گرفتن انسان و نیازهای او بوده است. به همین دلیل انقلاب صنعتی پنجم در سال 2021 بر پایه سه اصل: انسان محوری، تاب‌آوری و پایداری مطرح شد. انسان محوری یعنی هر گونه تغییر، باز تعریف فرایندها و استفاده از فناوریهای نوپدید باید برای پاسخگویی به نیازهای انسان باشد و با زیست انسانی تطبیق داشته باشد و از همه مهم‌تر تحول فناورانه نباید تاثیر منفی بر حقوق انسان‌ها نظیر، حریم خصوصی، استقلال و جایگاه و منزلت آنها، داشته باشد.
وی افزود: پایداری به معنای ارائه خدمات پیوسته با رویکرد پرهیز از مصرف‌گرایی، کاهش تولید زباله، بازیافت منابع طبیعی، جلوگیری از تخریب محیط زیست، بکارگیری انرژی سبز و در نظر گرفتن نسل آینده ضمن برطرف کردن نیاز امروز است.
مدیر ارشد سلامت هوشمند فناپ زیرساخت در تعریف تاب‌آوری ابراز داشت: تاب‌آوری به معنای رسیدن به درجه بالاتری از استحکام و تداوم در ارائه خدمات و محصولات است، بگونه‌ای که در صورت بروز چالش و بحران، زیرساخت‌های لازم برای پاسخگویی و تداوم خدمات‌رسانی وجود داشته باشد و برای این منظور، راهبرد، زنجیره ارزش و همین‌طور فرایندها و ظرفیت تولید باید از انعطاف لازم و مبتنی بر نیازهای اساسی انسان(نظیر تامین بهداشت، امنیت و جایگاه و منزلت آنها) درنظر گرفته شده باشد. همه‌گیری کرونا و موفقیت یا عدم موفقیت در کنترل و مدیریت آن مثال مناسبی برای پی‌بردن به اهمیت انعطاف در موارد اشاره شده است.
رویکرد سلامت دیجیتال بستر تحقق اخلاق محوری در فرایند درمان
حسینی بازگو کرد: اصول اصلی کسب و کارهای اخلاق محور، بر مدار انسان تعریف شده و در آنها حفظ کرامت، منزلت و احترام متقابل انسانی اولویت دارد و در راستای ایجاد ارزش و مطلوبیت برای ذی‌نفعان تلاش میشود. این رویکرد در رفتار اخلاق‌گرای مبتنی بر مسئولیت‌پذیری و حق انتخاب مخاطب، بازتاب پیدا می‌کند و به افزایش اطمینان میانجامد. در حوزه سلامت، این رویکرد اخلاق‌محور در ارائه خدمات درمانی و بیمارستان‌ها نمود روشنی پیدا می‌کند. زیرا موضوع جان شریف و سلامتی انسان‌ها است و رویکرد سلامت دیجیتال با ارائه خدمات درمانی هوشمند، یکپارچه و بیمارمحور در بافتار کسب‌وکارهای اخلاق‌محور تعریف میشود.
این مدیر و کنشگر حوزه سلامت هوشمند ابراز داشت: زیست‌بوم سلامت که شامل، خدمات دهندگان، خدمات‌گیرندگان و پردیس‌های درمانی است وقتی سه حوزه اصلی سیستم مدیریت اطلاعات بیمارستانی (HIS)، راهکار یکپارچه برنامه‌ریزی منابع سازمانی(ERP) و سیستم مدیریت ساختمان(BMS) روی یک پلتفرم یکپارچه در تعامل هوشمند با یکدیگر قرار گرفته و تشکیل یک موجودیت واحد را بدهند، زیست بوم سلامت دیجیتال ایجاد شده و این یکپارچگی، مطلوبیت و خدمات ارزش‌آفرین برای تمام ذی‌نفعان را ایجاد می‌کند.
وی ادامه داد: برای شکل‌گیری یک زیست‌بوم، وجود یک پلتفرم یا سکو الزامی است. طبق تحقیقی که در سال 2021 از نقش‌آفرینان حوزه سلامت شامل: شرکت‌های بیمه، سیاست‌گذاران، بیمارستان‌ها و… در سطح دنیا انجام شد، 90 درصد از آنها باور داشتند که بیماران بجای خدمات جزیره‌ای خواستار دریافت خدمات یکپارچه درمانی هستند.
بیمارستان دیجیتال چیست؟
حسینی گفت: بیمارستان دیجیتال پیش از هر چیزی، یک تغییر الگوی ذهنی است که مدل کسب و کار، فرایندهای تشخیص، درمان، ترخیص و سرانجام شناسایی روابط و نیازهای ذی‌نفعان را بازتعریف می‌کند.
این مدیر و کنشگر حوزه سلامت هوشمند ادامه داد: در این نگاه ذی‌نفعان صرفا بیماران نیستند بلکه مجموعه کادر درمان، سهامداران و جامعه را هم دربر می‌گیرد. بر این اساس ارائه خدمات درمانی دیگر محدود به درون دیوارهای بیمارستان نیست و به خارج از دیوارهای بیمارستان هم گسترش پیدا می‌کند و بجای خدمات درمانی مکان محور، بصورت خدمات هوشمند بیمار محور فارغ از زمان و مکان خواهد بود.
وی افزود: در این رویکرد، بهره‌گیری مناسب و به اندازه از فناوریهای نوپدید باید به خلق ارزش، عدم تبعیض و احترام متقابل برای تمام ذی‌نفعان بیانجامد و در راستای متحول کردن «تجربه بیمار» و ایجاد مطلوبیت باشد.
سفر بیمار در بستری هوشمند و یکپارچه
حسینی ابراز داشت: در بیمارستان دیجیتال، سفر بیمار با بهره‌گیری از دانش و فناوریهای نوپدید، بصورت هوشمند و یکپارچه و با استفاده از هوش مصنوعی و اینترنت اشیا پزشکی و با محوریت بیمار و داده، از پیش از مراجعه به بیمارستان شروع شده و از راه‌دور ویزیت اولیه انجام و پذیرش صورت گرفته و سپس فرایند بستری، تشخیص، آزمایش‌ها و تصویربرداری، درمان و جراحی انجام میشود و بعد از ترخیص نیز مراقبت پزشکی پس از ترخیص بصورت متصل و هوشمند، ادامه خواهد داشت.
مدیر ارشد سلامت هوشمند فناپ زیرساخت تاکید کرد: وقتی خدمات یکپارچه دیجیتال روی پلتفرم متصل و بصورت سیستمی، برخط بی‌وقفه و با رویکرد داده محوری ارائه میشود و به بهره‌گیری از سامانه‌های پشتیبان تصمیم‌گیری (DSS) میانجامد با لحاظ کردن اصول امنیت اطلاعات و تعریف سطوح دسترسی، در چنین شرایطی ضریب عدالت در ارائه خدمات درمانی و پزشکی بیشینه شده و در سایه بهره‌گیری از سیستم یکپارچه، دخالت انسان کاهش و در نتیجه ضریب خطای انسانی و تاثیر رفتارهای تبعیض‌آمیز کاسته میشود. خدمات درمانی بصورت شبانه‌روزی و فارغ از مکان و زمان ارائه میشود. فرایندهای تشخیص و درمان چالاک‌تر شده و کاهش خطاهای تشخیص، درمان و دارویی را درپی دارد، بگونه‌ای که اشتباهات و تعارضات دارویی تا 95 درصد کاهش می‌یابد و با استفاده از «پرونده الکترونیک پزشکی و سلامت یکپارچه»، خدمات برای هر بیمار به فراخور شرایط جسمی، روحی، ژنتیک، اقتصادی، خانوادگی و سابقه او، سفارشی‌سازی میشود.
وی افزود: این الگوی خدماتی همپای بهبود و ارتقای سلامت بیمار، مبتنی بر بنیان‌های علمی، محیط آرامش بخش و سالمی را فراهم می‌کند که عزت، کرامت، مطلوبیت و رضایت برای بیمار، کادردرمان و پزشکان را تامین می‌کند.
برای دستیابی به بیمارستان دیجیتال، فناوری کافی نیست
حسینی اظهار کرد: صرف بکارگیری سامانه‌ها و فناوریهای نوپدید دیجیتال اما بصورت جزیره‌ای، به یک بیمارستان دیجیتال نمی‌رسیم، زیرا وقتی این اجزا یکپارچه و به هم متصل نباشند و مدل و فرایندهای درمانی هم متناسب با آنها و بر اساس نیاز و با محوریت بیمار، باز تعریف نشوند، نه تنها بهبودی حاصل نمی‌شود بلکه به دلیل افزایش پیچیدگی، نارضایتی نیز ایجاد میشود.
وی تاکید کرد: زمانی یک بیمارستان، دیجیتال نامیده میشود که بیمار محور، هوشمند، یکپارچه و داده محور باشد، اما نرم‌افزارهای سیستم مدیریت اطلاعات بیمارستانی (HIS) موجود، پاسخگوی این نیاز نیستند، چنین نرم‌افزاری باید براساس نیاز بیمارستان طراحی شده و یکپارچه، بیمارمحور، هوشمند و داده‌محور باشد. قابلیت توسعه، مکان محور نبودن، قابلیت هوش مصنوعی و اینترنت اشیا پزشکی (IoMT) از دیگر ویژگی‌های آن است. همچنین از الزامات امنیت و حریم خصوصی و مدیریت متمرکز کانال‌ها برخوردار باشد و آخرین استانداردهای تخصصی حوزه سلامت را پشتیبانی کند و با سایر سامانه‌ها در داخل و خارج از بیمارستان تعامل داشته باشد.
نقشه راه تحول دیجیتال در بیمارستان
این مدیر و کنشگر حوزه سلامت هوشمند، گام نخست پیاده‌سازی تحول دیجیتال در هر سازمان را سنجش بلوغ دیجیتالی سازمان دانست و ادامه داد: بر پایه این سنجش، محدوده و سطح دیجیتالی شدن تعیین و سپس کمیته‌های مشترک راهبری، مدیریتی و فنی ایجاد و در ادامه نقش‌ها و مسئولیت‌ها مشخص و در گام بعد سند راهبردی نقشه راه تهیه میشود که شامل مطالعات تطبیقی، حکمرانی، فرهنگ و کارکنان دیجیتال و تعیین پروژه‌های اولویت‌دار است که بر آن اساس عملیات پیاده‌سازی، انجام میشود.
وی تصریح کرد: انجمن بین‌المللی مدیریت اطلاعات سلامت (HIMSS) سطح بلوغ دیجیتالی را در 8 سطح از صفر تا 7 رده‌بندی کرده و قرار گرفتن در سطح 6 و 7 به معنای دستیابی به بیمارستان دیجیتال است.
پیاده‌سازی نقشه راه بیمارستان دیجیتال
حسینی ابراز داشت: برای تحول دیجیتال باید یک راهبرد روشن و کاربردی تدوین و فرایندها بر اساس آن طراحی شود. توجه به مناسب بودن مدت‌زمان پیاده‌سازی حداقل یک تا سه ساله، باور عمیق و پشتیبانی مدیر ارشد مجموعه، تحول در تمام سطوح، انتخاب واحد متولی مناسب با اختیارات لازم و زیر نظر مستقیم مدیرعامل و هیئت مدیره، اطلاع‌رسانی مناسب در تمام سطوح، رویکرد داده محوری، استفاده به اندازه از فناوری، توجه به فرهنگ سازمان بصورت ویژه، آموزش‌های لازم و بموقع، درگیر کردن همه کارکنان، کارگروهی و سرانجام پایش و بهبود مستمر، از جمله عوامل موفقیت در پیاده‌سازی تحول دیجیتال و ادامه این فرایند است.
