شناسایی موانع اصلی پیشرفت هوشمندسازی معادن، تدوین سیاست‌هایی که بتواند به تحول دیجیتال در معادن کمک کند، ترسیم نقشه راه جامع برای اجرایی‌کردن این سیاست‌ها و ایجاد بستری مناسب برای همکاری و تعامل بین ذی‌نفعان از مهم‌ترین اهداف برگزاری رویداد «معدن هوشمند» بود که با حضور نمایندگانی از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، خانه خلاق و مرکز نوآوری قوه مقننه، مدیران شرکت‌های معدنی و فلزی از جمله فولاد مبارکه، مجموعه فناپ و متخصصان حوزه، 21 مهر 1403 به میزبانی شرکت دانش بنیان فناپ زیرساخت برگزار شد.
هوشمندسازی معدنکاری برای جلوگیری از حوادث دلخراش معدنی
به گزارش ایراسین در این رویداد که با رویکرد همگام شدن با انقلاب صنعتی چهارم در مسیر توسعه و هوشمندسازی معدن برگزار شد، داور نظری، معاون مدیرعامل فناپ زیرساخت با اشاره به اینکه در آسیب‌شناسی حادثه شرکت معدنجوی طبس، یکی از علل آن رخداد ضعف فناوری بوده است، تأکید کرد: «با هوشمندسازی معدنکاری می‌توانیم جلو این حوادث را تا حد قابل توجهی بگیریم.»
نظری تصریح کرد: «وقتی می‌شنویم برخی ۲.۵ درصد تلفات در عملیات معدنکاری را طبیعی قلمداد می‌کنند، این باعث می‌شود حرکت در مسیر تحقق معدنکاری دیجیتال به کندی پیش برود.»
در حوزه تحول دیجیتال گام‌های ابتدایی را برمی‌داریم
در ادامه، حمید حیدری از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری که در حوزه طراحی سیاست‌ها برای پیشبرد هوش مصنوعی در کشور فعالیت می‌کند بیان کرد: «در حوزه تحول دیجیتال فعلا در کشور در حال برداشتن گام‌های ابتدایی هستیم. امروز فرصت خوبی است که مجموعه فناپ و فناپ زیرساخت به ما کمک کنند که موضوع معدنکاری دیجیتال در کشور عملیاتی شود. از این رو از همکارانمان در مرکز پژوهش‌های مجلس دعوت کرده‌ایم که در طراحی برنامه‌های آتی کلان کشور به موضوع معدنکاری دیجیتال نگاه جدی داشته باشند.»
سپس رییس هیئت مدیره انجمن سنگ آهن ایران با اشاره به کتاب مایناپ که محصول فناپ زیرساخت است، تصریح کرد: «با دیدن کارهای مطالعاتی صورت گرفته در فناپ زیرساخت شگفت زده شدم. در کتاب مایناپ اینطور که می‌بینم همه نکات مهم برای آغاز معدنکاری دیجیتال بدرستی تشریح شده است.»
نقشه راهبردی برای توسعه معدنکاری هوشمند
مهرداد اکبریان، افزود: «ما به یک نقشه راهبردی برای توسعه معدنکاری هوشمند در کشور نیاز داریم. در بخش تولید درگیر مشکلات و ضرر و زیان‌ها هستیم. اینکه مدیران معادن ما متوجه شوند که با معدنکاری هوشمند چه اندازه ضررهای مادی و تلفات جانی پایین می‌آید موضوع بسیار مهم و ارزشمندی است.»
وی تاکید کرد: «من فکر می‌کنم برای هوشمندسازی معادن در کشور به یک سازمان متولی واحد و همین‌طور به قانونگذاری جدی نیازمندیم. همه ما از حادثه طبس شرمساریم. پرونده ایمنی در معادن کماکان باز است و ما باید سطح ایمنی معادن رو به کلی متحول کنیم.»
رئیس هیئت مدیره انجمن سنگ آهن ایران افزود: «ما باید ظرفیت اکتشاف و استخراج سنگ آهن در کشور را به کمک فناوری‌های تحول‌آفرین بهبود دهیم. ما ضعف اکتشاف داریم و عملا در 7 درصد از کشور کار مطالعاتی برای کشف معادن سنگ آهن کرده‌ایم. به شدت به استفاده از خودروهای معدنی خودران و اینترنت اشیا در معادن نیاز داریم.»
الگوبرداری از دستاوردهای هوشمندسازی شرکت‌های بزرگ معدنی جهان
داور نظری معاون مدیرعامل فناپ زیرساخت در ارائه خود با عنوان «آماده‌سازی صنعت معدن برای پذیرش الگوی هوشمندسازی» به ۱۰ فرمان پیاده‌سازی تحول دیجیتال اشاره کرد و گفت: « پیش از شروع معدنکاری دیجیتال باید چشم‌انداز خود را مشخص کنیم. در موج اول باید راه‌هایی برای بهینه‌سازی و بکارگیری نرم‌افزار راهکار جامع سازمانی ERP پیدا کنیم. در موج دوم، ابتکارات جدید خود را باید یکپارچه کنیم و در موج سوم است که از ماژول‌های هوش مصنوعی در معادن استفاده می‌کنیم و به این ترتیب برای آینده آماده می‌شویم.»
وی یادآور شد: «سامانه دیسپاچینگ معدنی، حس‌گرهای پوشیدنی و مدل نگهداری پیش‌بینی کننده هوشمند، راهکار کسب‌وکاری پیشنهادی در حوزه معدن و صنایع معدنی است.»
افزایش بهره‌وری و سوآوری در سایه هوشمندسازی معادن ایران
وحدت زاهدی اصل مدیر سرمایه‌گذاری شرکت پشتیبانی توسعه فناوری و نوآوری فولاد مبارکه نیز بیان کرد: «از دو بعد سیاستگذاری و بهره‌برداری می‌توانیم موضوع معدنکاری هوشمند را بررسی کنیم. از نظر بهره‌برداری اسناد نشان می‌دهد بیشتر از ۶۰ درصد فناوری‌های نوظهور به حوزه آی‌تی، اینترنت اشیا و هوش مصنوعی مربوط است. اگر شرکت‌های معدنی بخواهند از جریان فناوری عقب نمانند حتما باید وارد این حوزه شوند. فولاد مبارکه نیز وارد این حوزه شده است و بیش از ۴۰ درصد در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده است.»
زاهدی اصل افزود: « هوشمندسازی موضوع لوکسی نیست، بلکه کاملا مرتبط با بهره‌وری و سودآوری شرکت‌های معدنی و فولادی است. از جنبه افزایش بهره‌وری چنانچه مثلا از طریق پردازش تصویر بتوانیم 2 درصد بهره‌وری را افزایش دهیم، این عدد برای صنایع بزرگ بسیار قابل توجه است. هزینه امروز می‌تواند به سود سال‌های آینده ما تبدیل شود. مهم است که ببینیم چطور می‌تونیم استفاده هر چه موثرتر این فناوری‌ها را ترویج کنیم. اگر کارکرد این فناوری‌ها برای مجموعه‌های داخلی ما به اثبات برسد حتما روی آن سرمایه‌گذاری می‌کنند.»
میرسینا امیر شنوا مدیر تکنولوژی و توسعه شرکت چادرملو به تجربه این مجموعه در استقرار سامانه دیسپاچینگ اشاره کرد و از افزایش ۱۰ تا ۵۰ درصدی بهبودهای صورت گرفته در حوزه کاهش صدمات و تلفات و افزایش بهره‌وری ناشی از هوشمندسازی در معدن چادرملو خبر داد.
وی تاکید کرد: «یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های ما در حوزه تحول دیجیتال معادن، چالش منابع انسانی است. ما به توانمندسازی منابع انسانی در این حوزه به شدت نیازمندیم. فرهنگ‌سازی در میان کارکنان و مدیران معادن در این زمینه بسیار مهم است.»
حضور کمرنگ شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه معدن
در ادامه، مجید وفایی‌فرد مدیرعامل مرکز نوآوری ایمینو به چالش نگاه تک‌بعدی در حوزه صنعت 4 اشاره کرد و گفت: «فعالان معدنی می‌گویند اهالی آی‌تی در حوزه‌ای به نام هوشمندسازی ورود می‌کنند که تخصصی در بخش معدنی آن ندارند. بنابراین در حوزه فرآوری برای مثال نیاز به همکاری متخصصان آی‌تی با متخصصان معدن داریم. تعداد شرکت‌های دانش بنیان از نظر کمی و همین‌طور کیفی در حوزه معدن واقعا بالا نیست. سهم بخش معدن از تولید ناخالص داخلی بالا نیست. اما سعی می‌کنیم با برگزاری رویدادهای استارتاپی این حوزه را متحول کنیم.»
وی تأکید کرد: «ما دست یاری را بسوی همه شرکت‌های معدنی فعال برای تحول دیجیتال این حوزه دراز می‌کنیم. در حوزه ایمنی معادن که موضوع مهمی است، نسبت هزینه به فایده اصلا مهم نیست، مسئله جان انسان‌هاست. من تأکیدم این است که این موضوع را فارغ از سودآوری لازم است ببینیم.»
چالش برنامه‌ریزی هوشمندسازی برای معادن کوچک و بزرگ
علی بهمنی کارشناس ایمنی ایمیدرو با اشاره به اهمیت داده‌ها گفت: «فقط 2درصد معادن کشور جزو معادن بزرگ هستند و ۹۸ درصد معادن کوچک هستند. ما باید تصمیم بگیریم که هوشمندسازی را برای دو درصد معادن بزرگ می‌خواهیم انجام دهیم، یا برای همه معادن کشور این برنامه را داریم.»
وی تأکید کرد: «معادن کوچک ما به قدری مشکلات گوناگون دارند که نمی‌توانند به موضوع هوشمندسازی فعلا فکر کنند. ریسک بهره‌برداری معادن به پیمانکاران واگذار شده است. کسی که درگیر بهره‌وری است، همان سرمایه‌گذار نیست، بلکه پیمانکار است که ماشین‌آلات و نیروی انسانی را می‌آورد. این فرهنگ‌سازی را باید در مورد پیمانکاران انجام دهیم که بحث بازار و سود و زیان را دارد. حادثه شرکت معدنجوی طبس ناشی از اهمال پیمانکار بود. این مسائل را ما در ایمیدرو با آن مواجهیم و متوجه شده‌ایم ما بیشتر با پیمانکاران طرف حساب هستیم و نه سرمایه‌گذاران.»
هوشمندسازی معادن نیازمند پشتیبانی نهادهای حاکمیتی
میلاد اصانلو مدیر تجاری هلدینگ فناپ هم با اشاره به اینکه نمی‌توانیم با بودجه محدود مشکلات کلان کشور را حل کنیم، تأکید کرد: «اینکه چند شرکت دانش بنیان کوچک دور هم جمع شوند و تصمیم بگیرند مشکل کلان و ریشه‌دار صنایع فولاد را حل کنند، چیزی نیست که در عالم واقعیت بتواند رخ بدهد. باید مراکز بزرگی مثل صندوق توسعه ملی و مجلس و … پای کار بیایند تا بتوانند با سرمایه‌گذاری کلان به حل مشکلات کلان صنعت کمک کنند.»
مهدی اسدی رییس اداره رویداد و تعاملات اجرایی مرکز نوآوری مجلس هم در ادامه تأکید کرد: «قوه مقننه قطعا در کنار شماست و نگاه حمایتی دارد. در زمینه اکتشاف، استحراج، HSE و بهره‌وری لازم است به این نکته دقت کنید که هوشمندسازی به چه میزان می‌تواند مشکلات کلان کشور را حل کند. ناترازی‌ها را با هوشمندسازی تا چه حد می‌توانیم رفع کنیم. ما الگوی واحد و جامعی نیاز داریم.»
وی افزود: «در مجلس قرار است رویدادی به نام معدن هوشمند برگزار شود. از شما می‌خواهم در قانونگذاری به ما کمک کنید. در شهرستان‌های دورافتاده هم این قوانین بتواند اجرایی و پیاده‌سازی شود.»
سپس رییس هیئت مدیره انجمن سنگ آهن ایران با بیان اینکه حکمرانی ما باید بپذیرد برای هوشمندسازی معادن کشور باید هزینه کند، تصریح کرد: «توسعه لجستیک از مهم‌ترین ارکان توسعه معادن است. توسعه معادن نیز جز با هوشمندسازی ممکن نیست.»
مهرداد اکبریان پیشنهاد داد: «اگر ذهنیت دولت حمایت از هوشمندسازی معادن باشد، می‌شود صندوقی برای بیمه پروژه‌های هوشمندسازی معادن در کشور راه‌اندازی شود. به این ترتیب استارتاپ‌ها آسوده‌تر در این حوزه فعالیت خواهند کرد.»
در پایان این رویداد حمید حیدری از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تصریح کرد: «باید سعی کنیم مسائل خودمان را در قالب یک کنسرسیوم مطرح و برای حل آنها تلاش کنیم. پس مسئله را باید شفاف مطرح کنیم. اگر می‌خواهیم معادن را هوشمند کنیم، ناگزیریم شرکت بزرگی را راه‌اندازی کنیم تا نیازهای تک‌تک ما را برطرف کند. در این مسیر از تسهیلات و اعتبارهایی که معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اعطا می‌کند می‌توانید استفاده بهینه کنید.»
